BGST Dans Birimi olarak 15 Ocak-15 Mart 2007 tarihleri arasındaki altı haftalık süreçte, fiziksel aksiyondan dansa[[dipnot1]] eğitim çalışmasının devamı niteliğinde ve Kardeş Türküler projesi çerçevesinde yaptığımız Harbiye Açıkhava konserlerine bir sahneleme önerisi oluşturmak üzere dans çalışmaları yaptık. Çingene yerel dans tavırlarına hâkim olmak için, Gültepeli Sevgi Değirmenci ile bir çalışma yaptık. Bu çalışma, birlikte dans etmeye dayalı, atölye tarzında bir çalışma oldu. Gene aynı amaçla kendisi Kırklarelili olan, Çingeneler arasında uzun yıllar alan araştırmaları yapmış, İTÜ Halk Oyunları Bölümü öğretim üyesi Bülent Kurtişoğlu çeşitli adım çalışmaları yaptık; özellikle 9/8'lik ritmi, müzik ve tartım ilişkisini dikkate alarak yorumlama üzerine çalıştık. Ayrıca Bülent Kurtişoğlu'nun tavsiyesiyle, kendisi de Çingene mahalleleriyle iç içe büyümüş, Silivrili bir konservatuvar öğrencisi olan Sümeyra Gürses ile ve Tekirdağ Halk Eğitim Merkezi'nde dans eğitmenliği ve Çingene mahallelerinde derlemeler yapan Halil Yoruç ile birer dans çalışması yaptık. Bu iki çalışma 9/8'lik bir müzikte ritmi farklı yorumlamayı daha iyi anlamamızı sağladı. Ayrıca müzik tartımına göre ani öne çıkışlar, göbek atma ve doğaçlamalar hakkında da verimli çalışmalar oldu.
Bu çalışmaların hepsinin kaydını aldık ve arşivledik. Bu kayıtlardaki tavırları ve çeşitli hareketleri referans alarak sahne çalışmasında bunlardan yararlanmayı hedefledik.
Adım çalışmalarının yanında sahneleme önerisine malzeme oluşturmak üzere dört çalışma yürüttük:
1. Sahne Çalısması
Çingene eğitim çalışmasından önce yapılan fiziksel aksiyondan dansa çalışmasında "yerinden edilme", "çingene mahallelerindeki yıkımlar" ve "toplum tarafından görmezden gelinme" gibi temalar etrafında çalışmalar yapmıştık. Çingene pratik çalışmalarına girdiğimizde bu örnekleri yer yer pratik sahne çalışmamız içinde kullandık.
Çalışma öncesinde çalışmanın ön hazırlığını yapan grupta çalışmaların birkaç senedir geliştirmeye çalıştığımız fiziksel aksiyondan dansa metodu temel alınarak, sahnenin bütününü oluşturmaya yönelik çalışmalardan ziyade belli parçalarını çıkarmaya yönelik çalışmalar olmasına karar verdik. Fiziksel aksiyondan dansa metoduyla çalışılacak bu parçaların daha sonra birleştirilmesini hedefledik.
Birinci çalışmanın başında "ısrarlı bir şekilde satma" eyleminin tekil bir jest[[dipnot2]] haline getirilmesine baktık. Dansçılardan sattıkları şeyleri imleyen tek bir jest bulmalarını istedik. Bu satış jestinin sonunda, jestin temiz bir şekilde bitirilmesini istedik. Jesti fiziksel aksiyondan dansa metodu kriterleri açısından temizlemeye çalıştık.
Daha sonra bu jestin kullanıldığı bir sahne parçası denemesi yaptık. Sarıköylü Tevfik'in Bohçaya Giderim Satamam[[dipnot3]] adlı şarkısını sahneleme önerimizi oluşturmak için seçtik. Şarkının sözleriyle örtüşecek şekilde jesti üç kez üst üste icra ettik ve her ısrarın sonunda kısa fotoğraflar verdik. Böyle bir seti tamamlandıktan sonra, umutsuzlukla geriye çekilen satıcıların, arkadan duyulan bir ıslıkla koşarak dağılmasını denedik. Daha sonra, satış jestiyle birlikte ikinci bir kez satmak üzere öne çıkmayı denedik. Üst üste birkaç kez reddedilen satıcıların vereceği tepkilerin artarak şiddetlenebileceği icracılar tarafından belirtildi. Çalışma süremizin dolması nedeniyle tepkilerin şiddetlenmesi üzerine çalışmadık.
2. Sahne Çalısması
Çalışmanın bu bölümünde şarkının BGST'li müzisyenler tarafından doğaçlanan protest kısmına[[dipnot4]] uygun danslar doğaçlarken, bu sene çalışmalarımızın ilk aylarında çalıştığımız hip-hop adımlarından ve tavrından yararlandık. İcracılara zaman verdik ve müziğin belirtilen kısmını kullanan icracılar denemelerde bulundu. Denemeler izlendikten sonra figürlerin, (i)geri planda grubun toplu yapabileceği figürler, (ii)öne çıkmayı kolaylaştıracak figürler, (iii)önde solo olarak icra edilebilecek figürler olmak üzere üç şekilde kullanılabileceğine karar verdik. Çalışmada zaman elvermediği için bu seçenekleri toplu bir koreografi şeklinde deneyemedik.
3. Sahne Çalısması
Bu çalışmanın hedefleri, daha önce çalışılan toplu satma-satamama bölümlerini, koşma kısımlarını, protest bölümü temizlemek ve sahne girişini çalışmaktı.
Çalışmanın başında, dansçılar sattıkları eşyalarla meydandaydılar. Hem geleneksel olarak sattıkları nesneler hem de Çingenelerin geleneksel meslekleri ortadan kaybolduğu için satmak zorunda olduğu nesneler sahnede kullanılarak bir çalışma yapıldı. Kamusal bir alanda, eşyalarını sabit bir hareketle satmaya çalışan Çingeneleri oynayan dansçılar, küçük gruplar halinde (örneğin, bohçacılar, ayakakbı boyacıları, mendilciler ve oyuncakçılar olmak üzere üçer dörder kişi olarak) müziğin bir yerinde öne çıkıp kendi satma eylemlerini danslaştırarak gösterdiler. Öne çıkış kısmı için tek bir 9/8'lik ölçü kullanıldı. Çıkışlara dair genel yorumlar şunlar oldu: (i)önde yapılan hareketlerin daha kısa ve net olması gerek, (ii)genel olarak satma eylemi danslaştırılarak soyutlandığı için anlaşılırlığı artırmak amacıyla ilk çıkan grupların, satış jestlerini daha belirgin yapan gruplar olması anlaşılırlığı artıracaktır. Gruplar öne çıktığında arkada satışa devam eden kişilerin hareketlerini küçültmesi gerektiğine karar verdik. Daha sonra, öne çıkan grubun giderek kalabalıklaşması ve bütün grubun en sonunda satıcıya dönüşmesini hedefledik.
4. Sahne Çalışması:
Bu çalışma, sahneyi bir öneri halinde paketlemek üzere yaptığımız son çalışmaydı. Dansçılar kısa bir girişle sahnedeki yerlerini alıp sabit ve ortak bir satma hareketine geçtiler. Sahne önüne çıkıp mesleklerini tanıtan üç satıcı olmasına karar verdik: bohçacılar, oyuncakçılar ve çiçekçiler. Bu kısımdan sonra, grup, satma eylemini ikişer 9/8'lik ölçü boyunca topluca sağ ve sol çapraz köşelere ve sahnenin ön kısmına doğru icra etti. Grup umutsuzca geri çekilirken pes etmeyen bir grup öne çıkıp fiziksel aksiyondan dansa çalışmasında denenen "görmezden gelinme/ satamama" dansını üçlü icra etmeye başladı. Bu icrayı daha soyut bir deneme olarak görebiliriz; ortamda, müşteriler, yani görmezden gelenler, yokken bu üçlü danslarını icra etti. Bu grup üç aşamada kalabalıklaştı, en sonunda bu üçlünün icra ettiği koreografi tüm grubun dansına dönüştü. Üst üste yapılan bu koreografinin sertleşerek protest bir hal alması hedeflendi. En sonunda satılan eşyalar yere bırakıldı. Protest bölümünde karışık bir koreografide isyan duygusunu veren danslar, tüm grubun katıldığı toplu bir protestoya dönüştü. Buradan, daha önce yere bırakılan eşyaların başına giden dansçıların geleneksel Roman dansını isyankâr, kederli ve içe dönük sololar şeklinde icra etmesi istendi; daha sonra sahne yavaş yavaş kapandı.
Bu çalışma, eğitim çalışmaları dönemimizde, Harbiye Açıkhava konserine yönelik bir sahne önerisi oluşturmak üzere kurulmuştur. Gösteriye yönelik ayrıntı çalışmalarına giriştiğimizde, yani prodüksiyon döneminde, çalışılan malzemenin gerek fiziksel aksiyondan dansa metodu ölçütlerine göre temizlenmesine, gerek teknik icra meselelerine ve gerekse koreografik sorunlarına daha ayrıntılı çalışılacaktır. Çalışma dönemi sonrasında yapılan değerlendirmede çalışma, olası bir sahnenin parçalı bir şekilde çalışılıp daha sonra birleştirilmesi şeklinde yürütülmekle fiziksel aksiyondan dansa parça(cık)larının verimli bir şekilde kullanılması ve montajlanması anlamında olumlu değerlendirilmiştir. Ancak hâlihazırda, sahnenin cümlesi olarak satamama (yoksullluk) dramaturjisinin diğer ayrımcılık biçimlerinin önüne geçmiş olması; görmezden gelinme, kriminalizasyon, yerinden edilme gibi temaların eksikliği sorunu devam etmektedir. Gösteriye yönelik çalışmalarda, farklı şarkılara yapacağımız denemelerle bu eksikliği gidermeyi umuyoruz.