Fiziksel aksiyondan dansa atölyesi 3. aşama (danslaştırma) çalışması.
Çalışma bir ön toplantı ile başladı.
Tiyatro Boğaziçi''de tartışılan olay örgüsü- vukuat konularına yönelik bir tartışma yürütüldü.
(Bkz: http://www.bgst.org/atolyeler/fiziksel-aksiyondan-olay-orgusune, http://www.bgst.org/atolyeler/fiziksel-aksiyondan-olay-orgusune-atolyesi-uzerine-bir-toparlama-denemesi)
Son iki çalışmanın olay örgüsü kurmaya dönük biçimde tasarlanıp tasarlanmadığı değerlendirildi.
Gerek başlangıçtaki iki FAD atölyesi hatırlama çalışmalarında, gerekse son iki çalışmada çalışılan eylem cümlelerinin önceden belirlenen bir olay örgüsü kurulmadan yapıldığı, ancak cümlelerin ortak bir tema çerçevesinde seçildiği belirtildi. Bununla birlikte belli eylemler/vukuatlar/örnekler üzerinden belli bir olay örgüsü ve dans sahnesi kurma yolunun da tercih edilebileceği; çalışmanın bu aşamasında artık bu tercihin yapılması gerektiği belirtildi.
Ayrıca Tiyatro Boğaziçi tartışmalarında geçen kavramların dans alanına nasıl uyarlanabileceğini (doğrusallık-döngüsellik, yazı-şiir, vb.) tartışmamız ve dans alanından çıkacak sonuçları bu genel Fiziksel Aksiyondan Dansa atölyesi kavram dağarcığına yerleştirmeye çalıştırmamız gerektiği üzerinde uzlaşıldı.
Değerlendirmenin ardından çalışmaya geçildi. Bir önceki çalışmada 1. danslaştırma yöntemi (müziği atmosfer olarak kullanma ve/ya fiziksel eylemi müziğin ritmik ve melodik yapısına yerleştirme) doğrultusunda işlenen örnekler değerlendirilmişti. Yapılan ön hazırlıklarla bu örneklerin 2. (eylem cümlelerinin stilizasyon teknikleri vasıtasıyla geliştirilmesi ve dans etkisinin oluşturulması ) ve 3. (jestlerin ve eylemlerin figürleştirilmesi) danslaştırma yöntemleri doğrultusunda geliştirilmesi hedeflenmişti. Bu çalışmalar seyredilip değerlendirildi.
Eylem: Çiçek satmak
Oyuncunun Tasarımı : Kimse tarafından kaale alınmayan çiçekçi kadın çiçek satmaya çalışır, diğerleri onu "görmez".
Müzik: Bohçaya giderim (giderek hızlanıyor), Sarıköylü Tevfik
Sergilenen Parça: Çiçekçi ve onu görmeyen 3 kişi tarafından icra edildi. 4 aşamalı bir kurgu yapıldı.
i) Farklı tiplemelere sahip üç kişi yolda yürür, kendilerine çiçek uzatan çiçekçiyi görmez.
ii) Çiçekçi giderek sinirlenmeye başlar, çiçeği daha şiddetli uzatır, diğerleri çiçekçiden sakınarak geçmeye ve sıvışmaya başlar.
iii) Çiçekçi diğerlerini kovalar ve vurmaya çalışır
iv) Çiçekçi diğerlerini kovalamayı bıraktığında bile, onlar kaçmaya devam ederler.
Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:
Dramaturji: Üçüncü aşama dışındaki aşamalar anlaşılıyor ve dramaturjik olarak tutarlı. Üçüncü aşamada çiçekçinin kovalaması ve vurması dramaturjik olarak bir probleme işaret ediyor: çingenenin kriminalize edilmesini haklılaştıran bir eyleme dönüşebilir. Kriminalizasyonun, karşılıklılık ilkesi (bir yandan koşulları itibariyle alternatiflere/olasılıklara sahip olmadığı için kriminal işlere bulaşmak, çingeneleri kriminal işlere eğilimli olağan şüpheliler gibi gösteren imgesel/söylemsel/görsel temsiliyet mekanizmaları) etrafında inşa edildiğini es geçmemek için çiçekçinin kovalama ve vurmadan ziyade rahatsızlık verici bir ısrarla çiçek satmaya çalışabileceği önerildi.
Anlamlandırma: Ayrıca, çiçekçi dışındaki üçlünün (ör. kaçış şekli) yorumları arasındaki farklılıklar detayların farklı anlaşılmasına neden olabiliyor.
Örneğin sahneye evrilme potansiyeli var. Atölye sergilemesi veya sahne çalışması için çalışılıp temizlenecek ve paketlenecek.
Örneğin değerlendirilmesi esnasında bu örneğin "dans" olarak ya da "dans sahnesi" olarak adlandırılıp adlandırılmayacağına, dans etkisinin ortaya çıkıp çıkmadığı dair sorular geldi. Gereğinden fazla uzayan tartışmada, geçen yıl yapılan Fiziksel Aksiyon'dan Dansa atölyesindeki temel kavramlar ve yaklaşım yeniden hatırlanarak, yapılan çalışmanın "fiziksel aksiyon yönelimli bir dans anlayışı ve sistemi" oluşturmayı hedeflediği ve nihai olarak "teatral dans" sahnesi olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtildi. Mevcut örnek özelinde 3. yöntemle danslaştırmaya dönük denemelerin (zaman sorunu nedeniyle) zaten gelişmiş bir düzeyde olmadığı ve çalışılması gerektiği; danslaştırma aşamasında iç aksiyon korunması, kasların denetimi ve vücut kullanımı, dans-müzik uyumu gibi kriterlerin göz önünde bulundurulması gerektiği hatırlandı.
Ayrıca danslaştırma aşamalarının aynı örnek üzerinde birbirini takip eden aşamalar biçiminde çalışılmasının zorunlu olmadığı, çoğu durumda, ilk üç aşamanın genelde aynı örnekte bir arada ortaya çıkabildiği, dördüncü aşamanın (soyutlama) ise eylemin kendisiyle doğrudan alakalı olmayan biçimlerde oluşturulabileceği belirtildi. Son olarak, danslaştırma aşamasında iç aksiyon kaybının sadece oyuncunun alışkanlığıyla açıklamanın yeterli olmayacağı, danslaştırma yönteminin kendisinin de iç aksiyonu korumaya elverişli olup olmadığının düşünülmesi gerektiği belirtildi.
Eylem: Yürümek, çöp toplamak
Oyuncunun Tasarımı : Yıkıntıların arasında dolaşan adam bir fotoğraf görür ve geçmişi hatırlar – diğer adam yıkıntılar arasında çöp toplar.
Müzik: Aynur ("Veda" – Karagöz Hacivat Neden Öldürüldü?)
Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:
Geçen hafta önerilen bir sahneleme önerisiydi. İki adam arasındaki ilişkinin ne olduğu üzerine konuşuldu. İkisi arasındaki ilişkinin (ya da ilişkisizliğin) tavırları arasındaki karşıtlık üzerinden verilmeye çalışıldığı ve bu zıtlığın daha da arttırılabileceği söylendi. Sergilenen örneğin, bir yıkım ortamından insan manzaraları biçiminde zenginleştirilip geliştirilebileceği belirtildi.
Anlamlandırma: Toplayıcının diğer adamla ve ortamla kurduğu ilişkinin geliştirilmesi gerekiyor. Fotoğrafla kurulan ilişkide dramatik aksiyonun abartılması sebebiyle ölmüş/kaybedilmiş birinin fotoğrafıyla kurulabilecek bir ilişkiyi çağrıştırdığı , yıkımlarda ölüm olgusuyla pek karşılaşmadığımız için yıkım gerçekliğine çok oturmadığı belirtildi.
Hareket analizi : Fotoğrafla kurulan ilişki sonucunda yapılan dansın FA cümlesinin danslaştırması değil, doğrudan "dans etmek" cümlesinin verili bir durumda icra edilmesi olarak değerlendirildi. Bu cümlenin hüzünden düğüne bir geçişi hazırladığı ancak icra açısından problemler olduğu için çalışılması gerektiği belirtildi.
"Dans etme" eyleminin belli verili koşullarda icra etme meselesinin, gösterilerde çeşitli biçimlerde yapmamıza rağmen (ör. Newroz halayı çekmek, düğünde göbek atmak,vb.) FA atölyelerinde pek araştırmadığımız bir konu olduğu ve üzerinde durmak gerektiği ifade edildi. Ayrıca yeni gelenlerle yapılacak çalışmalarda, teatralliğe dönük tepkiyi kırmak için etkili bir yol olduğu hatırlandı.
Eylem: Çalmak.
Oyuncunun Tasarımı : Roman çocuk mecbur kaldığı için bakkaldan ilk kez ekmek çalar.
Sergilenen Parça: Geçen çalışmada sergilenen örneğin sadece ekmeği alma ve irkilme kısmı seçilerek figürleştirilmiş ve ard arda tekrarlanarak gösterildi.
Müzik: Aksaray' giderken.
Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:
Organizasyon: Eylem ve müzik arasındaki ritmik uyum dışında, duygu/hissiyat uyumunun da önemli olduğu; seçilen parçanın hissiyatı ile eylem arasında (kasıtlı olarak planlanmamış ya da tasarlanmamış) bir zıtlık oluştuğu, bunun da anlamın çarpıtılmasına yol açtığı belirtildi.
Dramaturji ve üslup: Ayrıca seçilen stilizasyon yönteminin (tekrar) eylemi haklılaştırmadığı belirtildi. Uygulanan stilizasyon tekniğinin dramaturjisinin yapılması gerektiği noktası bir kez daha vurgulandı.
Sahneleme denemesi: Stilizasyon tekniğinin dramaturjisi meselesini örneklemek için bir deneme yapıldı. Sahneye iki kişi daha çıktı. Bir kişi ekmek satıcısını oynarken, diğerlerinin sırayla tezgahtan ekmek çaldığı ve ekmek satıcısının bir türlü çalma eylemini yakalayamadığı çizgi film estetiğine yakın bir deneme yapıldı. Bu bağlamda tekrar edilen çalma eyleminin haklılaştığı, uygulanan stilizasyon tekniğinin çıkması istenen anlamı desteklediği belirtildi. Üç kişi çalışıp bu örneği temizleyecekler.
Eylem: Otobanda çiçek satmak
Oyuncunun Tasarımı : Çiçekçi otobanda hayatını riske atarak geçimini kazanmaya çalışır.
Sergilenen Parça: Çiçekçi arabaları takip ederek çiçek satmaya çalışır, almayan bazı arabaların arkasıdan bağırır, ezilme tehlikesi yaşar.
Müzik: Düz Roman.
Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:
Bu örnek ilk kez sergilendi.
Anlamdırma: Eylemin anlaşıldığı belirtildi.
Organizasyon: Danslaştırma aşamasında dans ve müzik/ritmin uyuşmadığı yerlerin olduğu ve eylemlerin figürleştirilmesine dair detaylı bir çalışma yapılması gerektiği belirtildi.
Eylem: Üşümek .
Oyuncunun Tasarımı : Kaybolan küçük kız, soğukta bir köşeye büzüşür ve ısınmaya çalışır.
Sergilenen Parça:Yere çömelmiş oyuncu hafif sallanarak, ellerini yüzünü ovuşturur ve bu eylemler tekrarlanır ve sonunda hareketsiz kalır.
Müzik: "Jupiter"-Vasilis Saleas.
Atölye kriterleri çerçevesinde yapılan değerlendirmeler:
Bu örnek ilk kez sergilendi.
Anlamlandırma: İç aksiyonun güçlü olduğu ve eylemin anlaşıldığı belirtildi.
Hareket analizi: Küçük salınımların ve minimal jestlerin danslaştırılması anlamında pozitif bir örnek olduğu ancak minimalist bir tarz benimsendiği için jestlerin danslaştırılması noktasında bazı detayların temizlenebileceği belirtildi.
Üslup: Örnek üzerinden üslup tartışması açıldı: yabancılaşma – katharsis, yabancılaşma – özdeşleşme. Örneğin, seyirci ile empati kurup aynı koşulları hissetmeye davet eden bir yönü olduğu ancak sonundaki ölme efekti yerine titremeye devam etmesinin daha iyi olabileceği konuşuldu.
Seçilen müziğin gerek ritmik gerekse duygu anlamında güçlü olduğu, titremenin belli bir aşamasından sonra "normal" giyinimli insanların sahneden geçmesi ve aradaki tezat üzerinden bir yabancılaşma etkisinin yaratılabileceği söylendi.
Genel olarak pozitif bir örnek olarak değerlendirildi.