1970'lerde Amerikan varoşlarında Siyahlar arasında başlayan Hip Hop kültürü aradan geçen yaklaşık otuz yılda, dünyadaki müzik piyasasının tümünü belirler hale geldi. Bu çalışma Hip Hop kültürünün Amerika dışında nasıl yayıldığı ve dünyanın farklı bölgelerinde nasıl varolduğu hakkında toplanan verileri sunmayı amaçlamaktadır. Bu mütevazı çalışmada, farklı bölgelerdeki ortaklıklar, yerel farklıklılar ve ticari Hip Hop ile politik Hip Hop arasındaki farklılıkların ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Hip Hop kültürünün ilk çıktığı dönemdeki muhalif potansiyelinin dünyanın kimi bölgelerinde mevcut konjonktür ve inisiyatifler sayesinde politik toplumsal hareketlere dönüşebildiği görülüyor. Ancak Hip Hop aynı zamanda müzik endüstrisince kolayca kapsanabilmiştir. Hip Hop kültürünün kendiliğinden muhalif olduğu söylenemez. Hip Hop kültürü muhalif bir potansiyel barındırması sebebiyle incelemeye değerdir.
Yazıda sıkça yabancı kökenli kelimeler geçmektedir. Çoğunun Türkçe'ye yerleşmiş karşılığı olmadığı için ilk geçtiği yerde Türkçe karşılıklar önerilmiştir.
Hip Hop kültürünün dünyaya yayılması üç dalga şeklinde oluyor. Birinci dalga olarak tanımlanabilecek 1980'lerin başındaki süreç temelde iki yoldan gerçekleşiyor:
Birinci dalganın en önemli mekanizması Amerika'da Hip Hop kültürünü başlatanların Afrika'daki kendi kültürleriyle bağlarının tamamen kopmamış olması sebebiyle bu kültürün özellikle Batı Afrika'ya kolayca taşınmasını ve aynı zamanda da kolayca kabul edilmesini sağlıyor. Buna paralel olarak Avrupa'ya göçmüş olan Afrikalılar da bu kültürü kolayca sahipleniyorlar.
Birinci dalganın diğer etkeni de Amerikan kültürüyle doğrudan ilişkide olan bölgelerin Amerika'daki bu gelişmelerden çok hızlı haberdar olması. Amerikan üslerinin olduğu ülkeler, (örn. Filipinler, Almanya) Amerikan televizyon ve radyo yayınlarının ulaştığı bölgeler, (Küba, Latin Amerika, Filipinler) Amerikan kültürüyle ortaklıkları olan ülkeler (İngiltere, Avustralya)… Daha geniş bir bölgeyi kapsayan bir diğer yol da Amerika'da Hip Hop kültürü hakkında çekilmiş olan filmlerin gösterime girmesi; Wild Style (Vahşi Tarz), Beat Street (Ritim Sokağı), Flashdance (Parlak Dans). Bunun dışında Amerikalı grupların Fransa'ya yaptıkları turneler de etkili oluyor.
Birinci dalganın kabaca bütün bölgeler için ortak yanı, bu kültürün bir bütün olarak taşınmış olması; yani Rap müzik, break dans ve grafiti olarak. Bu dönemde, önce break dansın hızlı bir şekilde yayıldığı ve Amerika kökenli müziklerin dinlendiği, sonrasında (80'lerin sonuna doğru) break dans'ın yerini yerel gruplar tarafından üretilen Rap müziğinin almaya başlamasıyla beraber break dansın popülerliğinin düştüğü görülebilir.
Hip Hop kültürünün dünyaya yayılmasında ikinci aşama ya da dalga 80'lerin sonu ile 90'ların başında gerçekleşiyor. Bu dönemde, birinci dalga Hip Hop kültürünün, ulaştığı ülkelerden diğer ülkelere sıçradığı gözlemlenebilir; Afrika'nın diğer bölgelerine ve Doğu Avrupa'ya olduğu gibi… 1990'larda yayılma daha çok Rap müzikle oluyor. Bu dönem, Amerika'da Rap müziğin popülerliğinin 1980'lerin ortalarındaki düşüşünün ardından yeniden yükselişe geçtiği dönemle paralellik arz ediyor.
2000'lerde global bir müzik pazarının oluşmasıyla ticari-Rap müzik neredeyse bütün dünyaya yayılıyor ve popülerleşiyor.
Hip Hop kültürünün ulaştığı birçok ülkede benzer tartışmalar oluyor:
Birinci tartışma ticari ve ticari olmayan Hip Hop tartışması. Aslında bu tartışma Amerika içinde de ciddi olarak var. Ülkeden ülkeye ticari olmayan Hip Hop'un tanımında farklılıklar gözlemlenebiliyor. Ticari olmayan Hip Hop'dan genelde politik duruş anlaşılıyor. Bunun dışında bazı ülkelerde sert Hip Hop olarak anlaşıyor. Bu tartışma, bir röportaj sırasında Aborjin bir Rapçi tarafından şöyle özetleniyor: "Bazı Hip Hopçular kıçlarını sallar, bazıları sistemi sallar."[[dipnot1]]
Amerika'da yaşanan –beyazların Hip Hop yapıp yapamayacağı şeklinde kabaca özetlenebilecek- otantiklik tartışmasına paralel olarak Rap müzikte kullanılan dille ilgili bir tartışma birçok bölgede yaşanıyor. Birkaç istisna dışında bu tartışma İngilizce yerine yerel dilde Hip Hop yapılmasının tercih edilmesiyle sonuçlanıyor. Yerel dillerin kullanılması yerel müzikal formların Hip Hop müziği içine girmesine ve böylece kimi bölgelerde melez ve özgün formların ortaya çıkmasına olanak sağlıyor. Bu tartışma kimi yerde Siyahi Hip Hop-yerel Hip Hop karşıtlığı üzerinden de oluyor.
Hip Hop kültürü hem global hem yerel özellikler taşıması sebebiyle bazı araştırmacılar tarafından Glokal olarak tanımlanıyor.[[dipnot2]] Global (küresel), çünkü Hip Hop'çular birbirlerini uluslararası düzeyde takip ediyor; lokal (yerel), çünkü lokal ifade biçimleriyle özgünlüğü var. Dünyanın birçok bölgesinde Hip Hop kültürüyle geleneksel kültürel formların etkileşimi sonucu melez ve özgün formların ortaya çıktığı gözlemleniyor.
1990'larla birlikte uluslararası Hip Hop yarışma ve festivalleri düzenlenmeye başlıyor. (Örn. Battle of the Year –Yılın Savaşı)
Amerika dışında hatırı sayılır Hip Hop kültürünün olduğu bölgeler: Fransa, Brezilya, Almanya, Yeni Zelanda, Senegal, Filipinler. [[dipnot3]]
Bu genel girişten sonra dünyanın farklı bölgelerine bakalım:
Afrika'da Hip Hop
Hip Hop 1980'lerin başında önce Batı Afrika'ya geliyor. Ve "anavatanına geri geldi" şeklinde coşkuyla karşılanıyor. Hip Hop kültürünün Amerika'ya ait olduğu kadar Afrika'ya da ait olduğu görüşü var.[[dipnot4]]
Hip ve Hop kelimelerinin Afrika'da bazı kabile dillerinde anlamı olduğu ("hip": gözünü açmak, farkına varmak. "hop": dökmek.) biliniyor ama Hip Hop isminin buralardan geldiği konusunda ortak bir görüş yok.[[dipnot4]]
Hip Hop/Rap kültürünün Senegambiya (Senegal ve Gambiya) geleneğinde köklerinin olduğu biliniyor. Amerika'da ilk Rapçi olarak kabul edilen ‘Afrika Bambaata’, Senegal kökenli bir sanatçı. Tassou geleneksel formunun Rap'in antik formu olduğu iddia ediliyor.Tassou, eskiden radyo ve televizyon gibi iletişim olanakların olmadığı dönemde, haberlerin yayılması işlevini gören bir şarkı formu. Hatta zaman içinde bu işi yapan Griot'lar isimli bir toplumsal grup oluşuyor. Senegalli Rapçiler kendilerini modern griot olarak tanımlıyorlar. Rap müziğini besleyen diğer bir gelenek de, kadınlarının yüzyıllardır avlularda yaptığı "Rap session"lardır. (Rap söylenen buluşma)[[dipnot5]]
Afrika: 1980'ler
Senegal: Afrika için aktif bir ülke. Dakar'dan uluslararası üne sahip Rapçiler çıkıyor: MCSolaar gibi. Hip Hop kültürü 1980'lerin başında Amerika'dan geliyor. 90'larda alternatif ve popüler kanat olarak devam ediyor. 1990'larda "Positive Black Soul" (Pozitif Siyah Ruhu) tarzıyla hem politik hem popüler. Toplumun p'inin 30 yaş altında olduğu ülkede, 2000 seçimlerinin "küçük bir devrim" sayılabilecek sonuçlarında Hip Hop kültürünün çok önemli etkisi oluyor. 1990'lardan itibaren bir gençlik hareketi haline geliyor. Rap müzik yayınlayan amatör radyolar sayesinde geniş kesimlere ulaşıyor. Rap müzik, yönetim tarafından cahil bırakılan toplum için aynı zamanda eğitim işlevi de görüyor.[[dipnot6]]
Ruanda: 1980'lerde radyolarla başlıyor. Yönetim tarafından tasvip edilmiyor ve ünlü Rapçi DJ Berry, Hutu hükümeti tarafından sürgüne gönderiliyor. Gana, Zaire ve Almanya'ya giden DJ Berry 1990'da ülkesine döndüğünde artık ülkesinde ve dünyada popüler. Amerikalı ve Fransız Rapçiler Ruanda'da çok popüler.
Nijerya: Diğer Batı Afrika ülkeleri gibi 1980'lerde geliyor. Önce break dans popüler. 1990'larda Rap müzik popülerleşerek Batı müziğinin yerine geçiyor. Nijerya'dan uluslararası sanatçılar çıkıyor.
Gambiya: Komşusu Senegal'den etkileniyor. 1999'da ulusal bir televizyon kanalı yarışma düzenliyor ve daha da gelişiyor. Hip Hop grupları iki ülkede de ünlü oluyor.
Madagaskar: Hip Hop 1985'de break dansla geliyor. Önceleri Amerikalı grupların etkisinde: Public Enemy, MC Hammer ve Fransız BennyB takipçileri var. Sözler İngilizce ya da Fransızca. Madagaskar'da yerel tarzlardan söz edemiyoruz.
Afrika: 1990'lar
Togo: Soul müzik üzerine kurulu aşk ve umut temaları önde. Togo kuzey ve güney olarak bölünmüş bir ülkeyken gençler bir arada yaşama özlemlerini Hip Hop kültürüyle ifade ediyor. Biraradalıklarını paylaştıkları Hip Hop kültürüyle gerçekleştirerek birleşik Togo kimliği oluşturuyorlar. Birleşik Togo umuduyla kıyafetlerde Togo bayrakları var. Önceleri hükümet tarafından tasvip edilmeyen bu durum, kısa sürede devlet tarafından (medya, sponsorluk, yarışmalar, vb.) destekleniyor ve milliyetçi bir forma dönüşmesi sağlanıyor. Bunun yanında bir kesim Amerikan tarzını taklit ediyor ama kötü örnek olarak değerlendiriliyor.
Nijer: 1998'de patlıyor; Nijer'de konuşulan farklı dillerde, yumuşak, kibar ve geleneksel müzikle harmanlanıyor. Zorla evlilik, çocuk işçiler, yolsuzluk gibi problemler hakkında muhalif sözler var. 2004'de UNICEF programına ekleniyor ve destekleniyor.
Kenya: 1990'ların başında geliyor; Raggy, R&B ve dans-pop müzikleriyle harmanlanıyor. Swahili, İngilizce ve diğer kabile dilleri kullanılıyor.
Uganda: 1990'ların ortasında başlıyor ve daha çok üniversite gençleri arasında yayılıyor.
Gana: Gana’da Hip Hop, toplumun zengin kesimlerinde yayılıyor. Hip life -Hip Hop ve high life (zengin hayatı)- olarak adlandırılıyor ve İngilizce sözler kullanılıyor.
Güney Afrika: Break dansla 1980'lerin sonunda geliyor.
Kongo, Tanzanya:1990'ların ortasında geliyor.
Avrupa'da Hip Hop
Avrupa'da Hip Hop İngiltere'ye Amerika'dan hemen sonra geliyor çünkü İngiltere ve Amerika birbirleri için doğal bir müzik pazarı. Birkaç yıl sonra ürünler bütün Avrupa’ya yayılıyor. Önce break dans çılgınlığı oluyor. Avrupa'da Hip Hop kültürü ikinci kuşak göçmenler arasında Amerika taklidi olarak başlıyor ama kısa sürede kendi özgünlüğünü keşfediyor. Avrupa'da genelde pozitif unsurlar önde (edebi yanı, yerel kimlik, bilinç, para yönetimi)… Gansta Rap (kadın ayrımcılığı yapan şiddet temalı Rap) fazla yok. İlk Hip Hop grubu olarak bilinen Amerikalı grup Zulu Nation'ın pozitif mesajı sahipleniliyor. Hardcore-Soft ticari (sert-yumuşak) ayrımı bariz. 1996'dan itibaren göçmen gençleri aşarak çok kültürlü geniş bir kuşak tarafından sahipleniliyor.[[dipnot7]]
İngiltere: Gelir gelmez hemen klüplere giriyor, ama sertlik ve mesaj kısmı yok. Çünkü klüplerde toplumsal karşılığı yok. Pop ya da Trip Hop adını alarak özgün bir forma dönüşüyor. Bu yoldan giden gruplardan biri de Massive Attack. Göçmenlere görece tatmin edici imkanlar sağlanmış olması ve gençliğin Punk ve Grunge gibi hareketlerle kendilerini ifade edebiliyor olması sebebiyle İngiltere'de bir Hip Hop kültürü oluşmuyor. Sadece kendini Rap'e adayan küçük bir grup Amerikan tarzı Rap müziğini devam ettiriyor.
Newcastle örneği[[dipnot8]]: Newcastle beyaz işçi sınıfının yaşadığı bir kasaba. Hip Hop kültürüne dair üç karakteristik görüş var: "Zencilerle ne işimiz var? Yapmayın!", "Beyaz Hip Hop olmaz, ama Siyahlar cool", "Irkla alakası yoktur, sokakların kültürüdür"
İngiltere'de yaygın olan görüş ikincisi. Ayrıca üç kesimde de ortak olan cinsiyetçi bir bakış var: "Kızlar Rap yapamaz, Rap erkek işidir"
Fransa: Durum çok farklı… Gettolardaki koşullar Amerika'daki kadar kötü değil (İngiltere gibi de değil) ama söylenecek çok şey ve problemler var. Fransa'ya Hip Hop 1979'da geliyor. 1982'de Hip Hop çalan radyolar var ve aynı yıl New York Rapçileri turneye geliyor. İlk Fransız albümü 1984'te yapılıyor. En ünlü Fransız Rapçi Senegal kökenli MCSolaar pozitif bir Hip Hop yapıyor. Sadece gettolarda değil gençliğin büyük kesiminde de seviliyor. Hem ticari hem politik olmayı beceriyor. Diğer Avrupa ülkelerinde ise ticari ve politik Rap arasında ayrım var. İtalya, Almanya, Danimarka gibi ülkelerde MCSolaar taklidi fakat politik olmayan Soft-Rapçiler çıkıyor. Buna tepki olarak gansta olmayan daha sert bir Hip Hop gelişiyor.[[dipnot9]]
Avrupa'da ve Fransa'da break dansın altın yılı 1983. Break dans 1990'lara kadar devam ediyor, sahneye taşınmaya başlıyor. Önceleri sokakta daire içinde yapılan break dans, sahneye taşınınca çizgisel bir şekil alıyor. Seyirciyle farklı bir ilişki kuruluyor. Break dansçıların koreograflarla çalışmaları zor oluyor ve seyirci profili değişiyor. Bu süreçte break dans çok şey kaybediyor ama bir yandan da çok şey kazanıyor. En önemlisi gettolardaki yaşam ve Hip Hop kültürü toplumsal birçok alanda meşrutiyet kazanıyor. Sadece televizyon konusunda bir gelişme olmuyor, varoşlar hakkında televizyonlarda sadece çatışma görüntüleri yer alıyor.
Almanya: Amerika ve Fransa'dan sonra üçüncü büyük Rap müzik pazarı… 1980'lerin başında grafiti ve break dansla geliyor. 1980'lerin ortalarında Amerikan albümlerine ulaşılabiliyor. İlk olarak, Amerikan üssünün olduğu ve 2. Dünya Savaşı’ndan sonra küçük Manhattan olarak yeniden kurulan Frankfurt'a geliyor. Amerikalı askerlerin gittiği barlardan bazıları Hip Hop barları ve buraya gelen gençler Hip Hop ile tanışıyor ve Amerikalıların taşıdığı şekilde bir Hip Hop kültürü oluşmaya başlıyor. Ama bu dönem kısa sürüyor. Almanya'da popüler müzik genelde İngilizce olmasına rağmen Rap müzik Almanca yapılıyor. İlk ve en popüler grup Fantastischen 4 (Fantastik 4'ler). Hip Hop kültürü Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Doğu Avrupa'dan göçmen gençler (2. kuşak) tarafından sahipleniliyor. Almanya vatandaşlık verme konusunda Avrupa'da en çok zorluk çıkaran devlet. Ayrıca vatandaşlık verilse bile toplum tarafında ayrımcılık devam ediyor. İlk Rap müzik albümlerinde "kendi ülkemde yabancıyım" şeklinde sözler var ve göçmen gençler Alman toplumuna entegre olma arzularını dile getiriyorlar, ayrımcılığı protesto ediyorlar. Türk göçmen gençler farklı bir yaklaşım geliştiriyorlar ve buna da itiraz ediyorlar: "Biz Alman değiliz, siz de değilsiniz, niye Alman olmaya bu kadar meraklısınız!..." Almanya'da üçücü bir kanat daha var; Afro-Amerikan Hip Hop takipçisi olan daha küçük bir kesim…
1989'da iki Almanya birleştikten sonra Almanya'da neo-faşist dalga oluşuyor. Alman toplumunda buna karşı bir direnç gelişiyor ama göçmen gençlerin rahatsızlığı devam ediyor.
1990'larda Alman gruplar da Rap müzik yapmaya başlıyor ve başarı kazanıyor. Orta sınıf gençler de bu kültüre dahil oluyor fakat sadece eğlence olsun diye.
1994'te politik Rap yapan daha sert gruplar ortaya çıkıyor, ama ticari başarı düşük. "Yeni okul" olarak da adlandırılıyor.[[dipnot10]]
Belçika: Fransa gibi Afrika kökenli Rapçilerle 1980'lerde başlıyor. Amerika'da yaşayan Kongo kökenli Technotronic grubu ilk grup. "Pump up the jam" (Karmaşıklığı Pompala) ile uluslararası üne kavuşuyorlar. BennyB yaptığı popüler ve ana akım müzikle dünya çapında başarı kazanıyor Ona tepki olarak alternatif gruplar oluşuyor. Farklı gruplar var. Fransızca-İspanyolca Rap yapan bir grup var. Ruandalı göçmenlerin kurduğu gruplar var. 1990'ların sonlarından itibaren Belçikalı gençler gruplar kurmaya başlıyor: Walon ve Flaman gruplar… Belçika da ticari ve sert Rap ayrımı çok keskin.
İsveç: 1980'lerin başında İngilizce başlıyor, sonra İsveççe devam ediyor.
Sırbistan: 1980-1995 arası yavaş yavaş oluşuyor; 1997-1998 yıllarında çok popüler. Kosova savaşıyla kesintiye uğruyor. 2002 sonrası yeniden popüler hale geliyor.
İtalya: Hip Hop 1980'lerde geliyor ve Jamaika'nın geleneksel Ragga türüyle birleştiriliyor. Solcu gençler sahipleniyor. Güney İtalya'daki müzik Kuzey'e göre daha sert. 1990'larda popülerleşiyor ve Amerika'daki tarzların hepsi takip ediliyor; Gansta, Politik, Doğu Yakası, Pop, Trip Hop. Yerel dillerde Rap yapanlar da var. İtalyan mafyasına sert eleştiri yapan gruplar var.
İrlanda: 1980'lerde grafiti ve break dansla geliyor. Genelde yeraltı… 1998'lerde biraz popülerleşiyor.
Hollanda: Fransa'ya benziyor. Afrika kökenli göçmenler Hip Hop kültürünü sahipleniyor. Eski sömürgesi olan Antiller ve Surinam'dan gençler… 16 milyon nüfusa sahip Hollanda'da dört milyon yabancı var. 1986'da Hollandalı bir grubun şarkısı bütün dünyada ünlü oluyor. “Holiday Rap (Tatil Rapi)”
İskandinavya ülkelerinde Amerika etkisi fazla... İskandinavya'nın özgünlüğü kadın gruplarının görece fazla olması.
Finlandiya: Wild Style filmiyle 1980'lerin ortalarında Hip Hop kültürü Finlandiya'ya geliyor. 1980'lerin sonunda Finli gruplar kuruluyor ama asıl 1990'ların sonrasında patlıyor. Çoğunlukla Fince kullanılıyor.
Norveç: 1980'lerin başında Rap ve grafiti ile geliyor ve genelde yeraltı. 1990'larda popülerleşiyor.
Avrupa İkinci Dalga
Macaristan: Rap müzik özellikle Romanlar arasında popüler. Romanlarda geleneksel olarak ağızla ritm tutma var. İcracılar arasında ünlü bir Gansta Rapçi var. "Straight from Getto (Doğrudan varoştan)" albümü (1995) ticari başarı elde etmiyor ama sonraki albümleri çok popüler. Macaristan'da Hıristiyan Rap ve Jungle Rap (Orman Rapi - nüdist bir klip yapıyorlar) tarzları oluşuyor. Ayrıca komedi Rap adında esprili ve kelime oyunlarına dayanan bir tarz oluşuyor.
Yunanistan: 1987'de İngilizce sözlerle başlıyor. 1990'larla beraber Yunanca sözler yazılıyor. 1995-2000 arası iki büyük Hip Hop grubu arasında gerilim var ve bu karşıtlık dinleyenlere de yansıyor. 1997'den sonra Amerika’daki Hip Hop'da şiddet temalarının artmasına paralel olarak (yani gansta Rap) bütün dünyada olduğu gibi Yunanistan'da da şiddet temaları artıyor; silah, uyuşturucu, seks öne çıkıyor ve ticari hale geliyor. 2000 sonrası ticari Hip Hop çok başarılı.
Türkiye: Hip Hop Almanya'daki göçmen Türk gençlerle başlıyor (Kartel), Türkçe müzik yapıyorlar ve Türkiye'ye geliyor.
Rusya: Kuzey Amerika'daki old school (eski okul) tarzına benziyor. Önceleri ticari başarı yok. 1994'de yaygınlaşıyor. Bir kesim geleneksel chastushka tarzıyla birleştiriyor. Bunun uygun olup olmadığı konusunda tartışma var. Rusya'da Rapçiler hobi olarak uğraşıyor ve aslında ciddi bir Hip Hop kültürünün oluşmadığı söylenebilir.
İzlanda: İlk başta rock ile karışık Hip Hop (Beastie Boys ve Rage Against The Machine tarzı) ve İngilizce. İzlandaca Rap yapan ilk grup gansta Rap yapıyor.
Danimarka: 1980'lerin sonunda Danimarkaca başlıyor. Sonra 1990'larda bir İngilizce furyası oluyor. 1990'ların sonunda yeniden Danimarkaca Rap yapılıyor. Danimarka dışında İskandinavya ve Almanya'da da başarılı olan gruplar var.
Romanya: Önce gansta Rap şeklinde geliyor. Sonra Fransız ve Alman tarzı öne çıkıyor; politik ve sistem karşıtı temalar, komunizm sonrası yoksul zengin ayrımı üzerine sözler gibi. 2004 seçimlerinde bir grup sistem karşıtı, "Romania, wake up!" (Romanya Uyan) gibi şarkılarla (iktidardaki sosyalist partiye karşı) bir partiye açık destek oluyor ve seçimlerin sonucunda etkisi olduğu söyleniyor.
İsviçre: 1990'larda çokkültürlü gruplar var.
İspanya: 1980'lerin sonu başlıyor, zayıf kalıyor.
Portekiz: 1980'lerin sonunda başlıyor. Çok göçmen olmasına rağmen zayıf. Yine de İspanya'ya göre daha fazla Rap grubu var.
Avusturya: Almanya'daki Hip Hop kültürünü takip eden küçük bir grup var.
Slovenya: 1980'lerin sonunda geliyor.
Slovakya: 1988'de Slovakça başlıyor ve İngilizce söz hiç kullanılmıyor.
Bosna: Bosna savaşıyla ilgili sözler var. Çok yaygınlaşmıyor. Milliyetçi bir grup var.
Bulgaristan ve Hırvatistan'da da Rap grupları kuruluyor.
Çekoslavakya: 1989 devriminden sonra başlıyor.
Ukrayna: Ukra-hop adı kullanılıyor, Rusça ve Ukraynaca sözler yazılıyor.
Polonya: 1990'larda Amerikalı popüler Rapçiler (MC Hammer, Vanilla Ice) dinleniyor. Lehçe müzik yapan gruplar kuruluyor.
A.B.D. Dışında Amerika'da Hip Hop
Latin Rap zaten New York'taki Hip Hop kültürünün oluşumundan hemen sonra kendine yer edinmişti. Özellikle Porto Rikolu göçmen gençler “spanglish” (ispanyolca ve ingilizce) denebilecek çift dilli müzik yapmaya başladılar ve break dansın daha akrobatik hale gelmesinde rol oynadılar. Bu yüzden Hip Hop kültürünün Latin Amerika'ya ulaşması kolay oldu. Latin Amerikalıların hakim olduğu 1980'lerdeki "West Coast" (Batı Yakası) etkisi Güney Amerika'da görülebilir. Özellikle Cypress Hill grubunun etkisi büyüktür. 1990'larla East Coast'daki (Doğu Yakası) dönüşümle Porto Rikoluların daha etkin olması da Latin Amerika'da yansımasını buluyor.
Dominik Cumhuriyeti: Yerel müzikle karışarak kendine has bir tarz oluşuyor: Merenge ile Rap=merenrap. Merenge ve bachata ile karışınca: raggeaton. Amerika’da Dominik kökenli ünlü Rapçiler var.
Panama ve Porto Riko: Hip Hop kültürü buralara hızlıca geliyor ve yerel fomlarla birleşerek Reggaeton tarzı oluşuyor. Kullanılan dil İspanyolca.
Şili, Kolombiya, Peru: Cypress Hill etkisi var.
Meksika: 1990'ların başı yeraltı olarak başlıyor. Amerikan-Latin, Cypress Hill etkisi var. Bunun yanında Rock-Rap yapan gruplar var.
Küba: Hip Hop, Miami radyo ve televizyonları sayesinde geliyor. 1980'ler break dans furyası var. Fazla ilgi görülmeyen uzun bir aradan sonra 1990'lar ve Sovyetlerin çöküşüyle Kübalı gençler kendi sorunlarını ifade etmek için Rap müzik yapıyorlar.
Önceleri, Amerika kaynaklı olması sebebiyle genel bir beğenmeme var. Ama sonra Raperos (Rapçiler) kendilerini ifade edebilecekleri bir biçim olarak sahipleniyorlar ve yerel kültürle kaynaştırmalarıyla toplum tarafından kabul edilmeye başlıyor. Asıl olarak Amerika'da Siyah Özgürlük Ordusu hareketi üyesi bir kadının sürgün olarak Küba'ya gelmesiyle Küba'da Hip Hop kültürüne bakış değişiyor. Geldiğinde Küba'da Amerika'daki ticari Hip Hop'un taklit edildiğini görüyor ve müdahale etmek için Amerika'daki MalcomX hareketiyle işbirliği yaparak Amerika'nın ilerici Hip Hop gruplarını Küba'ya getiriyor. 1995'de Komünist Gençlik Örgütü sponsorluğunda genç sanatçılar destekleniyor. Hip Hop'un "toplumun sorunlarını yapıcı bir şekilde ortaya çıkarmasının, yeni bir toplum için çok faydalı olduğu görüşü" var. Castro'nun "devrim içinde kaldığı sürece (yani karşı-devrim olmadığı sürece) bütün eleştiriler önemlidir" ilkesiyle bakılıyor. Ancak Raperos hep tam sınırda kalıyor. Çünkü sözlerdeki eleştiri devrim için mi, yoksa karşı-devrimci mi tartışması var. Aynı organizasyon polis tarafından engellenirken kültür bakanlığı tarafından desteklenebiliyor.
Küba'da önemli bir kadın grubu var (2000'ler): Krudas. Dilin kullanımına feminist bir müdahale amacıyla denemeler var. Çoğul "ben" kullanımı (I-he, ya da I-she gibi)
Devlet, Küba Rap Ajansını kuruyor ve televizyon programlarıyla destekleniyor. Uluslararası Alamar Rap Festivali düzenleniyor.
Brezilya: Dünyanın büyük Hip Hop kültürlerinden biri Brezilya'da oluşuyor. Hip Hop yerine hippy hoppy kullanılıyor. Hip Hop kültürü bir bütün olarak yaşanıyor: Rap müzik, break dans ve grafiti. Merkez Sao Paulo şehri. Sosyal ve etnik yapının etkisi var. Gelir adaletsizliği, fırsat eşitsizliği, yolsuzluk eleştirisi ve uyuşturucu-karşıtı söylemler var.
Brezilya'nın diğer şehirlerinde daha melez tarzlar 1990'larda ortaya çıkıyor: manguebeat (maracatu, coco, punk-rock, hiphop karışımı)… Ayrıca hiphop-samba karışımı bir tarz da var.
Hip Hop kültürü Sao Paulo merkezinde break dansçılar ile başlıyor. Polis ve işyeri sahipleri break dansçıları merkezden kovuyor. Break dansçılar şehrin biraz daha kenarında bir yer buluyorlar. Sonrasında Rapçiler ve break dansçılar arasında çıkan gerilimler sonucunda bazı dansçılar Rapçi oluyor. Sao Paulo'da Hip Hop kültürü Rap müzikle devam ediyor. Brezilyalı grupların çıkardığı ilk albüm 1988'de… Temalar Sao Paulo varoşlarındaki siyah gençlerin zor hayatı, şiddet ve sosyal baskı.
Racionais grubu bütün Hip Hopçıları bilinçlenme ve birleşmeye çağırıyor. Sosyal hizmet veren politik bir örgütlülük halini alıyor. Örneğin Public Enemy'nin Brezilya turnesi için organizasyon yapıyorlar.
1990'ların başında beklenmedik şekilde orta-sınıf beyaz bir grup ortaya çıkıyor. "Başbakanı öldürmek gurur verici" gibi sözlerle yolsuzluk yapan başbakanı eleştiriyorlar ve Brezilya'da bütün kesimler arasında popülerleşiyorlar.
1990'larla Hip Hop diğer şehirlere de yayılıyor. Ama düşüşe geçiyor. Rock müzikle kaynaştırma denemeleri var.
Bu sessiz dönem Pavilhao 9 grubunun kurulmasıyla sona eriyor. (Pavilhao 9, Carandiru hapishanesinde, polisin 100 mahkumu öldürdüğü kısımın adı)
1998'de yeni bir yükseliş gerçekleşiyor. Racionais öncülüğünde çıkan albüm artık varoşları aşıyor. "Surviving in hell" (Cehennemde hayatta kalmak) albümü, 1 Ekim 1992'deki toplu katliamdan bir gün önce mahkumların günlüklerinden yararlanılarak hazırlanıyor ve belgesel niteliğinde bir klip hazırlanıyor. MTV'de ödül alıyor.
1990'ların sonlarına doğru samba ile miksleme (karıştırılma) denemeleri oluyor. Sao Paulo dışında da gruplar var ama merkez hep Sao Paulo. Dünya'da Gansta Rap furyası oluştuğunda "eski" uyuşturucu mafyası lideri öncülüğünde bir grup kuruluyor.[[dipnot11]]
Kanada: 1980'lerin sonunda geliyor. Amerikan etkisi var ama yerel gruplar üzerinden yürüyor. Ancak çok popüler olmuyor.
Amerikan Yerlileri: Yerli Gençler Hareketi kurucuları aynı zamanda Rapçiler: "anlamsız, üretimsiz ve ilerici olmayan şeylerle işimiz olmaz."
Sosyal meselelere değinen pozitif ya da politik müzik yapmayı hedefliyorlar. Yerli Gençler Hareketi gevşek bir örgütlenme, resmi bir üyelik yok. Eylemler ve protestolar düzenliyorlar ama asıl olarak Hip Hop atölyelerine yoğunlaşıyorlar. Sözlerde şiddet var; örn "(işgalci) polisleri öldürün" gibi… Ama burada politik isyanın ifade edilmesi var ve politik şiddete karşı durma var. "Silahı eline al ve komşunu öldür" yerine "Silahını al ve sömürge askerlerini öldür" arasında fark olduğunu düşünüyorlar. Aynı zamanda geçmişlerine ait geleneksel öyküleri de kullanarak geçmişle bağ kurmayı hedefliyorlar.[[dipnot12]]
Grönland: 1984’le beraber Amerika'nın etkisiyle Hip Hop ile tanışıyor. Daha sonra çıkan yerel gruplar daha saldırgan ve eleştirel… Toplumu çocuklarıyla ilgilenmedikleri için eleştiriyorlar.
Asya, Okyanusya ve Ortadoğu'da Hip Hop
Asya ülkelerinin kültürlerinin genel olarak Amerikan kültürüne yabancı olması sebebiyle Hip Hop kültürü toplum içine çok fazla nüfuz edemiyor. Hip Hop kültürünün aktif olabildiği yerlerde farklı formlar oluşuyor.
Filipinler: Diğer Asya ülkelerine göre çok erken bir dönemde 1980'lerin başında Hip Hop kültürü geliyor. 1946 gibi geç bir tarihte Amerika'dan ayrılması ve Amerikan üslerinin olması sebebiyle Amerikan kültürü halen etkin. Bu yüzden Hip Hop çabuk geliyor. Filmler önemli. Önceleri taklitle başlıyor. Asıl altın dönem 1990'lar. Filipinli gruplar ortaya çıkıyor. Milliyetçi bir Rap grubu var. Filipinlerde yapılan tarzın ismi: pinoy-Rap. Hip Hopçulara Raptivist ya da Rapistas deniyor. Break dans gibi Hip Hop kültürünün diğer unsurları da mevcut. Kadın Rapçiler de var. Ayrıca bir çocuk Rapçi 2005'te ülke çapında ünlü oluyor.
Japonya: Nip hop, J-Hip Hop olarak adlandırılan kültür 1983 Wild Style filminin etkisiyle oluşmaya başlıyor. Önceleri sokakta, parkta break dansla yayılıyor. İlk başta Japonca kullanılmıyor çünkü Japonca'nın Rap müziğe uygun olmadığı tartışmaları var (Japonca'da yüklemlerin sonunun çok değişken olması sebebiyle Rap müzik yapılamayacağını iddia edenler var). 1990'da gençlere yönelik J-Rap çok popüler ve ana akım müzik piyasasına giriyor. Sonraki yıllarda ikiye ayrılıyor: normal sert Japonca Rap ve daha yumuşak r&b tarzı j-urban.
Nepal: Nephop adıyla varoluyor ve yeraltı bir tür olarak küçük bir kesim tarafından sahipleniliyor. New York'ta yaşayan Nepalli Aroz'un hitleri anaakım şarkıcıları etkiliyor ve ticari bir biçimde devam ediyor.
Malezya: 1990'larda geliyor. Toplumda kabul görmediği için daha popüler bir sounda dönüşüyor. Malay-leh tarzı oluşuyor. 1996’da, Malezya müzik endüstrisinin oluşmasıyla ticari müzik piyasası içinde kendine yer buluyor.
Tayvan: 1990'larda geliyor ve daha çok ticari-popüler bir biçim olarak yer alıyor.
Kore: 1990'ların ortasında Güney Kore'de başlıyor. Korece kullanılıyor. Biraz rock ve heavy metal tonları var. Cypress Hill etkisi görülüyor. Küçük bir kesim geleneksel müzikle paslaşıyor. Ayrıca Amerika'da Koreliler Rap müziği yapıyorlar. Hip Hop'un Kore popüler müziğine bir alternatif olduğu ve sosyal bilinçlenmeye faydası olduğu düşünülüyor.
Çin: Hip Hop çok yeni (2000'lerde), Tayvan tarafından geliyor. İç Çin’de yaygın değil. Break dans popüler… Çince Rap “shuochàng” demek ve geleneksel anlatıcı şarkı söyleme formuyla aynı isim.
Hong Kong: Hip Hop 1995'de Warner Müzik girişimiyle geliyor ama popüler olamıyor. Küçük bir kesim sahipleniyor ve yeraltı kalıyor. Filipinli, Nepalli ve Güney Asyalı gençlerin kurduğu gruplar var.
Hindistan: Batılı Hip Hop müziklerinin karıştırılmasıyla başlıyor. Bazı kelimeler yerine hindu, penjabi kelimeler konuyor, arkadaki melodi değiştiriliyor ve kendine has bir "fusion" (kaynaştırma) tekniğiyle enteresan karışımlar oluşuyor. Popüler Rapçiler genelde İngiltereli gruplar. Yerli grupların sözleri öfkenin ifadesi üzerine kurulu.
Yeni Zelanda: 1979'daki The Warriors (Savaşçılar), Flashdans, Beat Street filmleri ve Michael Jackson klipleriyle break dans Yeni Zelanda'ya geliyor. Ayrıca Amerika'da yaşayan pasifik kökenli göçmen aileler sayesinde de geliyor. 1982-1983 yılları break dans yılları olarak geçiyor. Sonra Rap ve grafiti ulaşıyor. İlk olarak Maori gençler sahipleniyor ve ilk yerel albüm 1988'de çıkıyor. Bir kısım Maori topluluğu ve yerel kültürlerin hakları ile ilgili politik sözler kullanıyor. Yeni Zelanda’da halkın büyük kesimi Hip Hop'tan nefret ediyor. Hip Hop çalmayan radyolar var. 1990'larda Maori ve Polinezyalı Rapçiler giderek daha popüler ve “urban pasifica” tarzı oluşuyor. Yerel biçimler üretiliyor. Hip Hop sahnesinde iki kanat var: "Keeping it real- Gerçeğin kendisi" ve "Gansta Rap". Gansta Rap artistleri gettoların gerçeğini yansıttıklarını iddia ederken, "Keepin it real" kanadı gansta Rap'teki şiddet temalarının beyaz plak şirketlerinin pompaladığı klişelerden ibaret olduğunu ve gerçeği yansıtmadığını iddia ediyor. Özellikle bu kanat sayesinde etnik kimliklerin kendini ifade etmesi teşvik ediliyor ve etnik bilinç oluşması sağlanıyor. "Ben Samoalıyım, Sen Kiwi misin?" şeklinde sözler var.
Dünya üzerinde yerel halkların hak taleplerini konu alan politik hareketler ilk olarak Yeni Zelanda'daki Maori topluluğuyla başlıyor ve bu hareketin oluşmasında Rap müzik yapan Maori gençlerin katkısının olduğu biliniyor.[[dipnot13]]
Avustralya: 1980'lerde Amerika'dan gelen radyo ve televizyon yayınlarıyla Hip Hop geliyor. Önceleri Amerika taklidi. 1990'larda yerel bir tarz oluşuyor ve alternatif-yeraltı bir şekilde devam ediyor. İlk önemli grup Beastie Boys tarzını benimsiyor. Avustralya ve Amerikan aksanı tartışması uzun yıllar devam ediyor. 2000'lerden itibaren popülerleşiyor ve ticarileşiyor.
Azerbeycan: Hip Hop ile geç tanıştı fakat, geleneksel meykhana tarzıyla yakınlığı dolayısıyla çok çabuk kabul gördü. "Vatansever" Rapçiler var ve bunlara 1999'da devlet tarafından Azeri folk müziğini en iyi modernize etme ödülü veriliyor.
İsrail: Hip Hop 1990'larda geliyor ve yeraltı. En ünlü Rapçi milliyetçi sözler yazan biri. Barış ve hoşgörüden bahseden gruplar da var. Raggae etkisi var. Ayrıca politik İsrailli-Arap gruplar da var. Sözler İngilizce, İbranice, Arapça ya da Rusça. Filistin-İsrail sınırında Rap gruplarının sınırın iki yanında atışarak freestyle (serbest stil) Rap yaptıkları söyleniyor.
Arap dünyasında, Hip Hop popüler ama Arap grupların çıkması yeni. İlk grubun Filistinliolduğu söyleniyor (1998) ve Arapça Rap yapıyorlar. Sonra Mısır'da Arapça Rap yapan grupların kurulmasını Kuveyt'te İngilizce Rap yapan gruplar izliyor. Ayrıca Bahreyn,Cezayir, Irak, Ürdün ve Fas'ta da gruplar kuruluyor. Arap dünyasındaki gruplar amatör gruplar. Bazı bölgelerde ırkçılığa benzer şekilde ayrımcılığa ve baskıya uğruyorlar. En başarılı Rap grubu Faslı ve yerel lehçeyle Rap yapıyor. Uluslararası üne sahip, Amerika, Fransa ve Hollanda'da ortak çalışmalar yapan Faslı gruplar var.
Bahreyn: Bu genç ülkede Hip Hop üst-orta sınıf gençler arasında yayılıyor. Michael Jackson'ın Bahreyn'e gelmesiyle ve Bahreyn Grand Prix'i ile daha da popülerleşiyor.