8-10 Eylül 2011 tarihleri arasında BGST Yayınları olarak İstanbul BDP Siyaset Akademisi ve Demokratik Toplum Kongresi’yle (DTK) ortaklaşa bir etkinlik düzenleyerek Michael Albert’i Türkiye’ye davet etmiştik. Michael Albert, İstanbul ve Diyarbakır’da “Katılımcı Ekonomi ve Demokratik Özerklik” başlığıyla iki konferans vermiş, Diyarbakır’da alternatif ekonomik örgütlenmelerin ve mahalle meclislerinin kurumsal düzeydeki temsilcileriyle bir atölyeye düzenlemişti. Aşağıdaki belgeleri, Michael Albert Türkiye’ye gelmeden önce Demokratik Özerklik (DÖ) çalışmaları hakkında kendisini bilgilendirmek amacıyla hazırlamıştık. Bunları okurlarla paylaşmanın yararlı olacağını düşünüyorum.
Bilgilendirici belgeler, sırasıyla Diyarbakır-Bağlar’da bazı mahalle meclisi çalışanlarıyla yapılan bir söyleşiyi, ayrıca Yüksekova (Gever)-Hakkari’deki köy komünleri üzerine bir haberi ve Diyarbakır’da bulunan Sarmaşık Yoksullukla Mücadele ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği Genel Sekreteri’yle yapılan bir söyleşiyi kapsıyor. Son olarak, “katılımcı ekonomi” vizyonu hakkında temel düzeyde bilgi edinmek isteyenler için 2004 yılında Michael Albert’in Boğaziçi Üniversitesi’nde verdiği konferans metninin linkini veriyoruz.
Abdullah Arı’nın Diyarbakır-Bağlar’daki Bazı Mahalle Meclisleri Çalışanlarıyla Yaptığı Söyleşi (28.08.2011)
Mahalle meclislerinin işlevi ve hedefleri nelerdir? Demokratik Özerliğin kurumsallaşmasında nasıl bir rol üstlenmektedirler?
- Mahalle meclisleri bizler açısından işlevi, demokratik örgütlenmenin en küçük birimi olarak mahallelerde halk örgütlenmesini geliştirmek. Yerelden genele karar sahibi olacak bir örgütlenmeyi oluşturmak/geliştirmektir. Mahalle meclislerinin kendi bulundukları alanda kültürel, sosyal, ekonomik ve eğitsel faaliyetler yürütmek esas işlevi olmaktadır. Bu bağlamda hedefleri arasında halk örgütlülüğünü geliştirip demokratik kültürü tabanda geliştirmek var. Bulunduğu mahallenin, bağlı bulunduğu ilçenin ve ilin yerel yönetimleri tarafından uygulanan politikalarına aktif bir şekilde dahil olmayı amaçlıyorlar. Ve kendisi gibi başka mahallelerde yer alan mahalle meclisleriyle koordinasyon içinde olmak önemli hedefleri arasındadır. Mahalle Meclislerini, Demokratik Özerkliğin en önemli alt birimi veya başlangıç birimi olarak görebiliriz. Mahalle meclisleri kendi ilçe ve illerinde ayrıca il meclisi gibi oluşumlara da gidiyorlar. Meclisler var olan resmi devlet işleyişi dışında halkın sağlık, ekonomi, kültür, çevre, eğitim vb. alanlarda kendi dayanışmasını ve pratik süreçlerini örgütlemeyi önüne koyuyor. Bu yönüyle Demokratik Özerkliğin geliştirilmesinde ve uygulanmasında birincil görevlerden biri olarak rol alıyor.
Mahalle meclisleri çalışanları olarak yakınlarda yapılan DTK (Demokratik Toplum Kongresi) delege seçimleri hakkında bilgi verir misiniz? Seçimlere katılım nasıldı, delegeler hangi kriterler çerçevesinde belirlendi. Delegeler-DTK ile mahalle meclisleri arasındaki temsiliyet ilişkisi nasıl olacak?
- DTK genel kurulu 14 Temmuz (2011) tarihinde Diyarbakır’da yapıldı. Tabii DTK’da sadece mahalle meclisi delegeleri yer almıyor. Kürt halkının farklı alanlarda var olan kurumlarının ortak bir örgütlüğü olarak DTK içinde en önemli nicel gücü mahalle meclisleri temsil ediyor. Delege seçimleri şöyle oluyor: Diyarbakır ilinin Kayapınar ilçesin Yeniyol halk meclisi var. Buranın üyeleri var. Bu üyeler dışında da mahalle meclisi çalışmalarında yer alan destek sunan ve gidip gelen insanlar var. Burada herkes üye olabiliyor. Herkes delege adayı olabiliyor. Tabii mahallede tanınmış olması, pratik çalışmalarda yer almış olması da önemli bir kriter olarak öne çıkıyor. Delege adayları netleştikten sonra bir seçim günü belirleniyor. Halk meclisi derneğinde sandık kuruyoruz. Gizli oy açık sayım ile mahallede yaşayan tüm vatandaşlar oy kullanabiliyor. Tabii bunun için halk çalışması yapılıyor. Oy verme işlemi bittikten sonra en çok oyu alan arkadaşımız delege oluyor. Tabii her mahallenin delege sayısı değişebiliyor, mahallenin nüfus oranına göre. Seçimlere katılım mahalleye göre değişebiliyor. 150 ile 1.000 kişi arasında değişen katılımlar oluyor.
Mahalle meclislerinin son yıllardaki çalışmalarını kısaca anlatır mısınız? Nasıl kuruldular? Çalışma ilkeleri nedir?
- Mahalle meclisleri uzun zamandır gündemimizde olan bir çalışmadır. Denilebilir ki 2000’li yılların başından itibaren bu gündemimizde yer alıyor. Ancak 2007’ye kadar daha çok parçalı, koordinesi olmayan bölük pörçük bir örgütlenme vardı. Bir de yıllardır yasal Kürt muhalefetinin alıştığı bir tarz vardı. DEP; Hadep, Dehap ve DTP gibi yapılarla kurulan güncel siyaset eksenli bir örgütlenme vardı. Mahalle meclisleri bu yapının dışında kendi gündemi olan, diğer bir ifadeyle halk örgütlülüğünün daha sağlam geliştirilmesi amacıyla hareketin yürüttüğü tartışmalar sonucunda netleşti. Bir diğer adı da Yurttaş Hareketi olarak görebiliriz. İlk başta mahallelerde var olan geçmişten gelen örgütlenmeler vardı. Bir altyapı vardı. Bu yapı üzerinden devam edilerek meclisler oluşturuldu ve yeni katılımlar sağlanmaya çalışıldı.
Mahalle meclisleri yerel düzeyde hangi sorunları çözmeye çalışıyor?
- Mahalle meclisleri, bulundukları bölgede savaş nedeniyle göç etmiş bulunan yoksul insanlara yardım organizasyonunu, savaşta yakınlarını kaybeden insanlarla dayanışmayı hayata geçirmeye ve bu durumda olan insanları bir araya getirmeye çalışıyor. Bunun yanında belediyelerin kazanılmasından dolayı yerel yönetimleri ilgilendiren konularda mahallenin temizlik, su, altyapı ile dönem dönem yapılan kültürel etkinliklerinde belediyelerle birlikte davranılmaya çalışmaktadır. Örneğin bazı mahallelerde yoksulluk öne çıkıyor. Doğal olarak o mahalle daha çok bu konuya eğiliyor. Bazı mahallelerde gençlerin ekonomik koşullardan kaynaklı okul dershane vb. sorunları oluyor. Mahallelerde var olan belediyelere bağlı Eğitim Destek Evleri ile ilişkilenerek bu insanları buraya yönlendiriyor.
Mahalle meclisleri çalışmalarına mahalle sakinlerinin katılımı nasıl? Bu soruya da farklı meclislerdeki durumu örnek olarak verebilirsiniz. Eğer katılım sorunu varsa, bu sorunu aşmak için neler yapılabilir?
- Tüm mahalle meclislerinin bir yönetimi vardır. 7 veya 11 kişiden oluşan. Çalışmaları daha çok bu insanlar yürütüyor. Bunun dışında dönemsel olarak bazı genel çalışmalar oluyor. Newroz etkinliği, çatışmalar nedeniyle gelen cenazeler, mahalle meclisinin eğitim politik çalışmalarında çeşitli düzeylerde 10-20 arasında insanlar mahalleden destek oluyor. Bu bazen artabiliyor. Bazen de azalabiliyor. Ama esas olarak yönetim daha aktif ve çalışmaları yönetim organize ediyor. Tabii bu konuda yeterli bir katılım olduğunu söyleyemeyiz. Bu sorunu aşmak için dönemsel olarak tartışmalar yürütüyoruz. Eğitim faaliyetleri yapıyoruz. İnsanlarla bire bir ilişki kurup çalışmalara katılması için ikna etmeye çalışıyoruz.
Mahalle meclisleri ile Diyarbakır Kent Konseyi arasında nasıl bir ilişki var? Mahalle meclislerinden Kent Konseyi’ne doğru nasıl bir temsiliyet mekanizması olduğunu anlatır mısınız? Mahallelerde yaşayan halkın tercihleri, ilçeler düzeyinde ve Diyarbakır genelinde alınan kararlarda ne ölçüde yansımasını buluyor?
- Diyarbakır’daki tüm mahalle meclisleri direk olarak kent konseyine bağlıdır. Orada kendi temsiliyetini bulur. Mahalle meclisleri içinden seçilen kadın ve erkek temsilciler mahalle meclisleri temsilcisi sıfatıyla Kent Konseyi içinde yer alır. Mahalle meclisleri koordinasyonunun aldığı kararları ve çalışmaları bu Konsey’e taşırır. Ve konseyde alınan kararları da mahalleye taşır. İşleyiş açısından Diyarbakır ile ilgili tüm kararlar Kent konseyinde verilir. Ancak her kurumun kendi özgün ve özerk yapısı da vardır. Burada verilen kararlar Kent Konseyindeki tüm kurumları bağlar. Kent konseyinde politik kararlar genel olarak herkesin uyduğu kararlar oluyor. Ancak yerel yönetimler ve uygulamalarla ilgili olarak bu durumun aynı düzeyde olduğunu söyleyemeyiz.
Mahalle meclislerinin aynı zamanda daha genel politik süreçlerin tartışıldığı ve bazı önerilerin oluşturulduğu organlar olduğunu söyleyebilir miyiz? Yoksa esas işlevi bulunduğu mahallelerin sorunları çözmek mi?
- Mahalle meclisleri tabii doğal olarak politik süreçlerinde içerisinde yer alıyor. Burada da genel politik gelişmeler tartışılıp bir üst yapıya aktarılıyor. Hatta denebilir ki mahalle sorunlarından çok genel politik çalışmalar ve tartışmalar mahalle meclislerinin daha öncelikli işleri oluyor. Bu tabii mahallede daha aktifleşmek açısından sorun da oluyor.
Mahalle meclisi çalışmalarında hangi sorunlarla karşılaşıyorsunuz? Bu sorunları elden geldiğince somut ve farklı deneyimleri göz önüne alarak yanıtlarsanız, ortaya biraz daha bütüncül bir resim çıkabilir.
- Çalışmalarımızda sistemin dönem dönem yoğun baskılarıyla karşılaşıyoruz. Buların dışında mahalle meclislerinin bizler açısından henüz yeni olmasının getirdiği sıkıntılar var. Birinci olarak, genel anlamda alışılan bir legal parti çalışması var. Bunun oluşturduğu bir tarz var. Biz bu tarzı aşmakta zorlanıyoruz. Arkadaşlarımız mahalle meclisi gibi değil de parti çalışması yapıyor gibi algılıyorlar ve böyle yürütmeye çalışıyorlar çalışmaları. Mahalle meclisinin önemini yeterince anlatamadığımız görüyoruz. Sosyal ve siyasal çalışmalar yapabiliyoruz, ancak mahallenin kendi özgün sorunlarına bütünlüklü bir çalışma projemiz henüz çok yok. Yerel sorunlarla ilgili belediye ile ortaklaşabiliyoruz. Bu konuda sorun yok. Ancak yerel yönetimlerin tüm politikalarının denetleyebildiğimi söyleyemeyiz. Şu an mahalle meclislerinde öne çıkan faaliyet üyelere eğitim faaliyetleri ile genel politik faaliyetler; bunun dışında dönem dönem mahalle ile ilgili sorunları çözmeye çalışıyoruz.
Son olarak mahalle meclisleri “ekonomik anlamda” nasıl bir işlev üstleniyorlar? Yoksullukla mücadele, temel ihtiyaçların karşılanması vs. sorunlara getirilmeye çalışılan çözümleri birkaç örnekle anlatır mısınız?
- Mahalle meclislerinin üstlendikleri ekonomik işlevler arasında, kendi bulunduğu mahallede üyelerden aidat toplamak, dönem dönem bazı etkinliklerle ekonomik dayanışma ağları örmek var. Bunun dışında, mahallede yoksulluğun tespiti üzerinden Sarmaşık Derneği’ne yönlendirme yapılıyor.
Köy Komünleri Üzerine: Gever’de (Hakkari-Yüksokova) Köy Kömünleri
http://www.internationala.org/index.php/isyan/yerli-direnisleri/1633-geverde-koey-komuenleri-.html
Sarmaşık;Yoksullukla Mücadele ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği Genel Sekreteri Şerif Camlı ile Söyleşi
http://derenahiyesi.info/basndan/388-sarmasik.html
Katılımcı Ekonomi: Kapitalizmden Sonra Yaşam – Michael Albert Boğaziçi Üniversitesi Konferansı