Çingene Sahnesi Öykü
akışı:
Balat’ta kendi evinde yaşayan fakir Çingene bir aile, devletin
“Kentsel Dönüşüm Projesi” çerçevesinde yeni ev, konforlu bir hayat vaadiyle
evinden edilir. Vaat yerine getirilmediği gibi, evin gerçek değeri olan para
karşılığı da kendilerine ödenmez. Ailenin en büyüğü konumundaki Güldünya akıl
sağlığını yitirir. Sokakta kalan aile Kağıthane’de yaşayan teyzenin evine
sığınır. Ancak “Kentsel Dönüşüm Projesinin” burada da uygulanacağı öğrenilir.
Bir etnik-kültürel grup hakkındaki yanlış/çarpık bilgilendirmeyi
konu alan Çingene sahnesi üç episoddan oluşmaktadır.
1. episodda, geçimini çöp koplayarak sağlayan Remziye,
Remziye’in annesi Güldünya ve komşuları Fatma kapı önünde sohbet ederler.
Remziye’nin oğlu Ahmet, kahvehanede belediye başkanının da katılımıyla toplantı
düzenleneceğini haber verir ve hep beraber toplantıya giderler.
2. episodda, Remziye yıkılan mahallesinin inşaat demirlerini
toplamaktadır. Bu sırada inşaatın müteahhiti müşterisini gezdirmek üzere
inşaata gelir. Remziye’nin demirleri topladığını görür ve hırsız muamelesi
yaparak Remziye’yi kovar. Remziye müteaahitin kendilerini ev vaadiyle
kandırdığını, 7 milyar vererek evlerinden ettiğini söyler ve kendi mahallesinin
demirlerini toplamaya devam eder.
Müteaahhit inşaatın güveliği için işe aldığı hemşerisini çağırır, Remziye’yi
girerken görmemiş olduğu için onu azarlar ve onu da kovar. Hemşerisi artık
dayanamaz ve muteahhitin aylardır maaşını vermediği, sigortasını yapmadığını
söyleyerek istifa eder.
3. episodda, sokakta kalan Remziye ve Güldünya evleri yıkıldığı
için Güldünya’nın ablası Gülsüm’ün evine sığınır. Güldünya akıl sağlığını
yitirmiştir. Güldünya’nın evinin yıkılması karşılığında kendine yeni bir daire
verileceği haberini aldığı sırada oynarken çekilmiş fotoğrafları kentsel
dönüşüm projesinin afişlerinde kullanılmaktadır. Sahnenin sonunda “Kentsel
Dönüşüm Projesinin” burada da uygulanacağı öğrenilir.
Çingene sahnesi BGST’de müzik ve dans alanlarında yapılan alan
çalışmaları sırasında gerçekleştirilen bir söyleşiden esinlenilerek
hazırlanmıştır [1] :
Bu söyleşiyle beraber Çingene’lerin yerlerinden edilmeleri ve
kentsel dönüşüm projesiyle ilgili edinilen bilgiler ışığında sahnenin
dramaturjisi tartışılmış ve Çingene kültürünün çarpık biçimde yansıtılması
ifade özgürlüğü bağlamında işlenmeye çalışılmıştır.
Sahnenin dramaturjisi bilimsel, etik, politik ve estetik
değerlere referansla aşağıda belirtilen noktalar üzerinden tartışılmıştır.
Bilimsel analiz:
Kentsel Dönüşüm Projesi’ne ait sahnede verilen verilerin doğruluğu gözden
geçirilmiştir. Bunun ardından yine sahnede kullanılan “Çingeneler’in ne olursa
olsun içinde bulundukları durumdan rahatsız olmadıkları, her daim çalıp
eğlendikleri, Kentsel Dönüşüm Projesi çerçevesinde evlerinden çıkarılmalarından
da rahatsız olmadıkları, devletin yeni ev vaadinden veya kendilerine evlerinin
karşılığı yaptığı değersiz para karşılığından da memnun oldukları, yeni
evlerine kavuşacağını duyan Çingenelerin çalıp oynadıkları” yönündeki medya
tarafından yapılan algı çarpıtılmasının da veri olarak doğru olduğu
görülmektedir.
Politik Analiz:
Politik olarak sahnede ele alınan muktedir odak devlet, sahnede müteahitte
vücut bulan diğer rant mekanizmaları ve algı çarpıtmasını gerçekleştiren
medyadır. Ezilenler odağı diye tabir edebileceğimiz odak ise Çingeneler’dir.
Ezme ezilme ilişkisinin sahnede iki yönlü ele alındığı üzerinde duruldu.
Birinci yön Kentsel Dönüşüm Projesi çerçevesinde yürütülen yerinden edilmedir.
Yerinden edilme cemaatleri bölen ve beraberinde asimilasyonu getiren bir
durumdur. Yerinden edilme ile iç içe ele alınan ve ezme ezilme ilişkisinin
ikinci ayağını oluşturan diğer nokta ise algı çarpıtmasıdır. Medya tarafından
yapılan algı çarpıtması Çingeneleri her daim, her ne olursa olsun göbek atan
insanlar olarak çizer. Bu bağlamda bir kültürü bağlamından kopararak alt
kültürleştirme yaratır.
Etik Analiz:
Yerinden ederek bir kültürü asimile etme, algı çarpıtması yaratarak bu durumu
örtbas etmeye çalışmak etik dışıdır. Etik ihlali gerçekleştirenler, yani
eyleyiciler devlet, müteahit ve medyadır.
Estetik Analiz:
Mutlak egemen olarak ele alınan odağın altı oyulur. Kullanılan mizahi uslupla
egemenler sahnede gülünç duruma düşürülür. Seyircinin Çinegene odağına empati
geliştirmesi hedeflenir.
[1] http://www.feminisite.net/news.php?act=details&nid=279#vallahi1