ORTADOĞU 1798 - 1939: FRANSA’NIN MISIR İŞGALİNDEN II. DÜNYA SAVAŞI’NA

 

1798-1801 Fransa’nın Mısır’ı işgali. Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına yönelik ilk ciddi sömürgeci girişim.

1805 Mehmet Ali Paşa’nın Mısır Valisi olması.

1815 Viyana Kongresi ile “şark” meselesinin tartışılmaya başlanması.

1830 Fransa’nın Cezayir’i işgali.

1830-1870 Cezayir’de Fransız işgaline karşı Şeyh Abdülkadir direnişi.

1839 İngiltere’nin Aden’i işgali ediyor.Yarımada’da doğrudan Avrupalı bir güç tarafından idare edilen tek bölge.

1869 Süveyş Kanalı’nın açılması.

1875 Mısır maliyesinin iflası ve Mısır yönetiminin Emperyalizm’e teslim oluşu.

1878 1. Mısır Meşruti Hükümeti’nin kurulması. Maliye Bakanı bir İngiliz, Bayındırlık Bakanı bir Fransız.

1882 Britanya’nın Mısır’ı işgali.

1881 Tunus’ta Fransız Yönetimi.

1897 Siyonist örgütün kuruluşu.

1907 APOC’un (Anglo Persian Oil Company, daha sonra BP) İran’da kuruluşu.

1907 Mısır’da ilk bağımsızlıkçı parti, Mustafa Kamil Paşa liderliğinde El Hizbul Vatani’nin kuruluşu.

1908 Ortadoğu’nun ilk petrolünün İran’da APOC tarafından bulunması.

1911 İtalya’nın Libya’yı işgali.

1914 Filistin’de Yahudi kolonilerinin nüfusunun 12000’e ulaşması.

1914-1918 I. Dünya Savaşı.

1916 Mekke Şerifi Hüseyin’in Osmanlı’ya karşı isyanı.

1916 Sykes-Picot Anlaşması: Ortadoğu’nun paylaşımı için gizli bir anlaşma.

1916-1920 Suriye’de Faysal Liderliğinde 1.Arap Devleti girişimi.

1917 Balfour Bildirgesi: Filistin’de kurulacak bir Yahudi Devletinin temelleri.

1917 Wilson ilkeleri.

1917 Bolşevik Devrimi.

1919 Versailles Antlaşması: Manda rejimlerinin tanınması, paylaşımın resmileşmesi.

1919 Versailles Kongresinde Mısır’ın bağımsızlığını savunacak bir heyet oluşturuluyor. El Vafd el Mısri: Mısır Heyeti.

1919 El Vafd el Mısri’nin İngilizler tarafından dağıtılması.

1919 Mısır’da İngiliz himayesinin ilanı. 

1920-1921 Filistin’de Yahudi yerleşimini protesto eden Arap ayaklanması.

1921 Filistin’in doğusunda Britanya mandası altında Maverayı Ürdün Prensliği’nin kuruluşu.

1921 Irak’ta Arap Krallığı’nın kuruluşu.

1922 Milletler Cemiyeti’nin manda rejimlerini ilanı: Britanya Irak-Filistin-Ürdün; Fransa Suriye-Lübnan.

1922 Türkiye’nin Musul talebi üzerine (Türkler ile Kürtlerin kardeşliği adına), İngilizler tarafından Kürtlere Irak sınırları içinde özerk hükümet kurma hakkı tanınması.

1923 Mısır’ın “bağımsızlık” ilanı.

1923 Vafd Partisi’nin kuruluşu.

1924 İlk Mısır seçimleri ve 1.Vafd Hükümeti.

1924 Suud’un kendisini halife ilan etmiş olan Mekke Şerifi Hüseyin’e karşı zaferi, Irak-Hicaz sınırının netleşmesi.

1925 Suriye’de Dürzi isyanı.

1926 Irak’ta Kürtlere ilkokul düzeyinde ve belirli bir coğrafya ile sınırlı olmak kaydıyla anadilde eğitim hakkı.

1926 Suudi Arabistan’a dönüşecek olan Hicaz Krallığı-Necd Sultanlığı’nın ilanı.

1929 Dünya ekonomik buhranı.

1930 Petrol arama imtiyazını sadece İngiliz vatandaşlarına veren “vatandaşlık yasası”nın iptali.

1930 Irak’ın resmi bağımsızlığı. Milletler Cemiyeti’ne üyeliği.

1932 Suud’un şeriata dayalı Suudi Arabistan Krallığı’nı ilanı.

1932 Arabistan’ın ilk petrolünün Bahreyn’de bulunması.

1933 ARAMCO’nun (Arabian American Oil Company) Suudi Arabistan’da petrol aramaya başlaması.

1936 4.Vafd Hükümeti’nin öncekiler gibi İngiliz müdahalesi ile düşürülmesi.

1936 Mısır’a tam bağımsızlık tanınması ve Milletler Cemiyeti’ne kabulü.

1936 Suriye’nin bağımsızlığının ilanı.

1936-1939 Filistin intifadası.

1937 Türkiye-İran-Irak arasında Sadabad Paktı, Kürtlerin silahlı direnişine karşı ortak cephe.

 

ORTADOĞU 1939 - 1967: II. DÜNYA SAVAŞI’NDAN ARAP İSRAİL SAVAŞI’NA

1939 İkinci Dünya Savaşının Başlaması.

1940 İtalyan ordularının Mağrip’e girişi.

1941 Irak’ın Britanya tarafından, Suriye’nin Fransa ve Britanya tarafından, İran’ın  Britanya ve Sovyet orduları tarafından işgali.

1942 Alman ordularının Orta Doğu’ya girişi.

1942 Anglo-Amerikan Ordularının Mağrip’e girişi.

1943 Almanya’nın Mağrip’ten çekilmesi ve Orta Doğu’da Savaşın sona ermesi.

1943 Barzan’da Molla Mustafa Barzani önderliğinde Kürt ayaklanması.

1945 Suriye ve Lübnan’ın tam bağımsızlığa kavuşması.

1945 Arap Birliğinin kurulması.

1946-1947 İran’da Mahabad Kürt Cumhuriyeti.

1947 Britanya’nın Filistin Mandasını BM’ye devretmesi ve BM Bölünme Planı’nın kabulü.

1947 Britanya’nın Hindistan’dan çekilmesi.

1947 Soğuk Savaşın başlaması.

1947 Suriye’de Baas Partisinin Kurulması.

1948 Britanya’nın Filistin’den çekilmesi ve İsrail Devletinin ilanı.

1948 Arap-İsrail savaşı.

1949 Arap Devletleri ve İsrail arasında ateşkes sağlanması.

1951 Mısırlı gerillalar ve Britanya ordusu arasında çatışmaların başlaması.

1951 Irak’ta Baas partisinin kurulması.

1952 Mısır’da Özgür Subaylar darbesi.

1954 Nasır’ın devlet başkanlığına gelmesi.

1954 Cezayir’de Ulusal Kurtuluş Cephesinin kurulması.

1954 Suriye’de Baas Partisi ve Arap Sosyalist Partisinin birleşerek Baas Sosyalist Partisinin kurulması.

1955 Bağdat Paktının kurulması.

1955 Bandung Konferansı ve Bağlantısızlar Hareketi.

1956 Mısır’ın Süveyş Kanalını millileştirmesi.

1956 Fransa, Britanya ve İsrail ordularının Süveyş Kanalına saldırısı ve geri çekilmeleri.

1958 Cezayir Geçici Hükümetinin kurulması ve Fransa’da 4. Cumhuriyetin sona ermesi.

1958 Mısır ve Suriye’nin Birleşik Arap Cumhuriyetini kurması.

1958 Irak’ta General Kasım’ın Kral Faysal’ı devirerek iktidara el koyması.

1962 Fransa’nın Cezayir’den çekilmesi.

1963 Irak’ta Baas Partisinin General Kasım’ı devirerek iktidara gelmesi.

1963 Suriye’de Baas Paritisi’nin bir darbeyle iktidara gelmesi.

1963 Suriye’nin Birleşik Arap Cumhuriyet’inden çekilmesi.

1964 Filistin Kurtuluş Örgütünün Kurulması.

1964 Irak ve Mısır arasında sonuçsuz kalan birleşme görüşmelerinin başlaması.

1967 Arap Devletleri ve İsrail arasında Altı Gün Savaşının başlaması.

 

ORTADOĞU 1967 – 1988: ARAP İSRAİL SAVAŞI’NDAN I. FİLİSTİN İNTİFADA’SINA

 

1967 Arap İsrail savaşı.

1969 FKÖ içinde El Fetih lideri Arafat’ın örgütün liderliğine yükselişi.

1970 FKÖ Ürdün savaşının ardından FKÖ’nün Güney Lübnan’a yerleşmesi.

1970 Cemal Abdül Nasır’ın ölümü ve Enver Sedat’ın iktidara gelişi.

1971 Enver Sedat’ın İsrail’e kalıcı barış teklifi.

1973 Mısır İsrail savaşı.

1973 İsrail birliklerinin Kuzey Beyrut’a saldırması.

1975 Kissinger’ın İsrail çekilme planı.

1975 Lübnan iç savaşının başlaması.

1975 Irak’taki Kürt ayaklanmasının A.B.D. desteğinin çekilmesiyle birlikte bastırılması.

1976 FKÖ, Suriye, Ürdün, Mısır ve SSCB’nin Filistin’de iki devletli çözüm önerisinin BM’de A.B.D. tarafından veto edilmesi.

1976 Suriye’nin Lübnan’ı işgal etmesi.

1978 Mısır ve İsrail arasında imzalanan Camp David barış anlaşması.

1979 İran devrimi ve İslam rejiminin kurulması.

1980 İran Irak savaşının başlaması (1988’de bitecek).

1981 Filistin sorunu için Suudi barış planı.

1982 İsrail’in Lübnan’ı işgali.

1983 Irak’ın A.B.D. tarafından terörizmi destekleyen ülkeler listesinden çıkarılması.

1988 I. Filistin İntifadası.

1991 Filistin sorunu için Madrid görüşmeleri (ABD arabuluculuğunda, Rusya’nın da varlığıyla).

1993 Filistin sorunu için Oslo görüşmelerinin başlaması (ABD arabuluculuğunda).

2000 II. Camp David görüşmeleri (Bill Clinton arabuluculuğuyla, Arafat ve Barak arasında).

2000 II. İntifada.