Ağırlıklı olarak Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü'nde çalışma yürütmüş üyelerden oluşan BGST Dans Birimi'ne bir süredir yeni katılımlar gerçekleşiyordu. İki yeni üyenin çalışmalara başlamasından sonra birim içinde yeni katılımlara yönelik ayrı bir eğitim çalışması ihtiyacı konuşulur olmaya başladı. Aynı dönemlerde BGST içinde "alternatif okullaşma" gündemli tartışmalar yapılıyordu. 90'lı yılların başlarından beri oluşan bu sanat geleneğini kamusallaştırmak, piyasadaki sanat kurslarına alternatif oluşturabilecek bir çalışma modeli geliştirmek hedeflerimiz arasındaydı. Gruba katılacak üyelerin yeni sahne yaratımı süreçlerine katılabilmesi ya da var olan dans sahnelerine eklemlenmesi için -öncelikle pratik ve kuramsal dans çalışmaları yürüterek- "tanışmak" gerekiyordu.
BGST Dans Birimi'nden dört üye (Berna Kurt, Seteney Koz, Gökhan Gökçen ve Levent Soy) Eylül ayı ortalarında ilk eğitim çalışmasını tasarlamak üzere bir araya geldi. Yürütülmesi planlanan çalışma katılımcılarla birlikte değerlendirildikten sonra her sene tekrarlanabilir ya da çeşitli yerlere taşınabilir bir duruma getirilecekti. Ortaya çıkan programa göre çalışmalar üç başlıktan oluşuyordu:
- Okuma çalışmaları[1],
- Dans formasyon ve yöre çalışmaları,
- Oyunculuk çalışmaları ve fiziksel aksiyondan dansa atölyesi
Eylül ayının sonundan itibaren bu planı işletmeye başladık. Çalışma sürecinde dans biriminden farklı düzeylerde katılımlar da gerçekleşti. Cansu Şipal ve Betül Zenginobuz çalıştırıcılık desteği verdi; Cansu Şipal, Hakan Mörek, Songül Tuncalı, Ali Özgür Adana, Altan Erdoğan çalışmalara katıldılar. 6 BGST'li çalıştırıcının bahsi geçen dans birimi üyeleriyle ve 9 yeni katılımcıyla birlikte yürüttüğü bu çalışmanın dans formasyon-yöre ayağı Kasım sonunda tamamlandı.
Bu yazıda, çalışmanın bu bölümünün hedeflerini ve içeriğini özetlemeye çalışacağız.
2 Kasım 2008 tarihli çalışmadan görüntüler…
Vücut Çalışması
HEDEFLER
Amaç: Katılımcıların temel dansçılık için gerekli olan kondisyon, denge, esneklik ve koordinasyon başlıklarında gelişim kat etmeleri ve bedenlerini dansa hazır bir hale getirmeleri hedeflenmekte.
Kafkas dansları çalışması
Amaç: Katılımcıların dik durabilen ve yere sağlam basabilen bir dansçı postürünü yakalamaları, dönüş çeşitlerini öğrenerek gelişme kat etmeleri, el ve bacak koordinasyonlarını sağlayarak ritme uygun dans etme becerilerini kazanmalarıdır.
Çingene dansları çalışması
Amaç: Katılımcıların yöre ile tanışması ve el ve bacak koordinasyonlarını sağlayarak ritme uygun dans etme becerilerini kazanmaları ve aynı zamanda vücudun farklı bölgelerini (torso, kalça, göbek vs.) çalıştırarak dans formasyonu açısından gelişim kat etmeleridir.
Halay çalışması
Amaç: Katılımcıların temel halay formlarıyla tanışması, yöresel dans karakterine, temel postürlere aşinalık kazanmasıdır. BGST dans biriminin bu yöreye ait danslardan yola çıkarak oluşturduğu belli sahneler seyredilmiş; bu sahnelerin belli bölümlerinin icrasına çalışılmıştır. Böylelikle katılımcıların geleneksel adımların belli aksiyonlar dahilinde nasıl çeşitlenebileceğine, yorumlanabileceğine dair fikir edinmeleri hedeflenmiştir.
ÇALIŞMA GÜNLÜĞÜ
16 Kasım 2008 tarihli çalışmadan görüntüler…
Vücut çalışması : (14:00-15.30)12.10.2008 Pazar (14.00-19:00)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Polat, Selda, Canay
Katılmayanlar: Habibe, Başak (hasta)
Çalıştırıcı: Seteney
Koşu, genel ısınma, kol düşürme (düz), denge, yerde esneme ve yoga ve karın hareketleri çalışıldı.
Dans çalışması: (16:00-19.00)
Kafkas adım çalışması:
İkili adım, üçlü adım, kol çeşitlemeleri, Apsuğa dönüşü, sağdan ve soldan çeyrek dönüşler çalışıldı.
Çalışma değerlendirmesi: Kadro düşündüğümden daha yavaş öğrendiği için çalışma için planladığım programı tamamlayamadım. Bir sonraki çalışmada parmak ucunda duruş postüründen başlayarak adım ve dönüş postürlerinin üzerine odaklanmak ve öncelikle doğru postürü oturtmak gerekiyor.
***
17.10.2008 Cuma (20.00-22:40)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Polat, Selda, Canay,
Katılmayanlar: Habibe, Başak (hasta)
Çalıştırıcı: Seteney
Vücut çalışması: (20:00-21:00)
Step, genel ısınma, denge, yerde esneme, yoga ve karın hareketleri çalışıldı.
Dans çalışması: (21:15-22.40)
Çingene dansları çalışması:
Yerel çalışması kayıtlarından ve Anako sahnesinden figürler (ağır roman ve hızlı göbek ritminde) seçilerek çalıştırıldı. Çalışma sonunda serbest doğaçlama ile düğün ortamında göbek atma denendi.
Çalışma değerlendirmesi: Kadronun genel olarak çingene danslarına yatkın olduğu söylenebilir. Gösterilen tüm figürler detay çalışmasına girmeden öğrenildi.
***
19.10.2008 Pazar (14.00-19:00)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Polat, Selda, Canay, Habibe, Başak, Cansu, Hakan, Yıldız, Nergis
Katılmayanlar: Funda (çalışıyor)
Çalıştırıcı: Berna
Vücut çalışması: (14:10-15:10)
Isınma hareketleri: nefesle ısınma, dairede yürüme-koreografi, dairede koşu ve ritmik çeşitleme, statik-ritmik ısınma hareketleri; çeşitli yoga duruşları çalışıldı.
İki yeni hareket çalışıldı: Denge ve duruşu zorlayacak şekilde yürüme hareketi ve partner çalışması: ilerleyerek ve küçük parende atarak ayna çalışması
Dans çalışması: (15.15-17.35)
Tekrar çalışması
Ağır ritimde chenet tekrarı yapıldı ve Kafkas ikili-üçlü adımlar hatırlandı.
Yana kalça ve aşağı göbek çalıştırarak Çingene dansları tekrarlandı.
Halay çalışması
Sinsin adımı öğrenildi. Adım, saldırı-geri çekilme temalı bir alkışlı oyunla çeşitlendi. Sek-sol sağ adımı ve postürü çalışıldı; dairede koşarak icra edildi.
Şemmame dansının popüler-şehirli formu çalışıldı.
Rahatlama
Yerde nefes düzeltme ve ufak esneme hareketleriyle çalışma bitirildi.
Çalışma değerlendirmesi: Kadroyla tanışma niteliğindeki çalışmada temel halay adımlarına giriş yapıldı. Çalışma beklenenden yavaş ilerledi; planlanan çeşitli adımlar-danslara geçilemedi. Dans adımlarının belirli aksiyonlar dahilinde yorumlanmasına devam etmek gerekiyor.
***
24.10.2008 Cuma (20.00-22:40)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Polat, Canay, Başak, Funda, Nergis, Songül
Katılmayanlar: Habibe (çalışıyor) Selda
Çalıştırıcı: Seteney
Vücut çalışması: (20:00-21:00)
Step, genel ısınma, denge, yerde esneme, yoga ve karın hareketleri çalışıldı.
Dans çalışması:(21:15-22.40)
Çingene dansları çalışması:
Bir önceki hafta öğrenilen ağır roman ve hızlı ritim göbek figürleri farklı ritimdeki müzikler ile tekrar edildi ve buna ek olarak yerel kayıtlarından yeni figürler seçilerek çalıştırıldı. Çalışmanın sonunda, katılımcıların öğrendikleri figürleri kullanarak sırayla yönlendirdiği doğaçlama bir eğlence ortamı denemesi yapıldı.
Çalışma değerlendirmesi: Yapılan figür çalışmasıyla çingene dansları ile tanışıklık sağlandı. Kadro daha çok hız ve çeviklik isteyen ayak figürlerinde zorlandı. Gösterilen tüm figürler detay çalışmasına girmeden öğretildi.
***
26.10.2008 Pazar (14.00-19:00)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Canay, Habibe, Başak, Yıldız, Hakan, Ali Özgür, Cansu, Nergis
Katılmayanlar: Polat, Selda
Çalıştırıcılar: Seteney-Berna
Vücut çalışması: (14:10-15.40)
Koşu, sıçrama, genel ısınma, kol düşürme (düz, döndürmeli ve ilerleyerek dönüşlü), denge, yerde esneme, yoga ve karın hareketleri çalışıldı.
Yerde icra edilen yeni bir çağdaş dans hareket kombinasyonuna başlandı.
Dans çalışması: (16:00-19.00)
Halay çalışması:
Sek-sol sağ; adımı ve şemmame dansı tekrar edildi.
Mirkut sahnesinde icra edilen ilk hareket çalışıldı. Koşarak giriş ve ilk figür sahne akışı şeklinde çalışıldı.
Kafkas adım çalışması:
İkili adım, üçlü adım, kol çeşitlemeleri tekrar edildi ek olarak Lezdinka adımı öğretildi. Apsuğa dönüşü, sağdan ve soldan çeyrek dönüşler ve yavaş ritimde chenet çalışıldı.
Çalışma değerlendirmesi:
Halay: İlk kez koreografik akış çalışıldı. Müzikle ilişki ve yerleşim çalışması verimli geçti. Koreografik akış devam ettirilecek.
Kafkas: Çalışmada parmak ucunda duruş postüründen başlayarak adım ve dönüş postürleri üzerine odaklanıldı. Lezdinka adımı genel olarak kadroyu zorladığı için adımı ile birlikte kol kullanımlarına geçilemedi. Çeyrek dönüşlerde aşama kaydedildi. Bir sonraki çalışmaya yarım dönüşlere geçilebilir.
***
.10 2008 Cuma (20.00-22.40)
Katılanlar: Berna, Songül, Canay, Selda, Başak, Şükriye, Nergis, Polat, Habibe, Funda, Heval
Çalıştırıcı: Berna
Vücut çalışması: (20.05-21.05)
Yerinde koşu; öne-arkaya-sağa-sola ritmik hareketler ve ısınma hareketleri, chenet, denge ve duruşu zorlayacak şekilde yürüme hareketi ve yer kombinasyonu tekrarları yapıldı.
Dans çalışması: (21.15-22.40)
Halay çalışması:
Mirkut sahnesinin ilk hareketi ve şemmamme halayı tekrar edildi.
Newroz sahnesindeki öne çıkmalı halaylar öğrenildi.
Yerde rahatlama hareketleriyle çalışma bitirildi.
Çalışma Değerlendirmesi: Halaylar cümle olarak çabuk öğreniliyor. Tekrarlar sayesinde hareketlerin icrasında aşama kaydediliyor.
***
02.11.2008 Pazar (14:00-19:00)
Katılanlar: Heval, Şükriye, Canay, Başak, Hakan, Ali Özgür, Nergis, Funda, Polat, Selda, Gökhan
Katılmayanlar: Habibe, Yıldız, Cansu
Çalıştırıcılar: Seteney-Berna
Çalışmada görüntü kaydı alındı; vücut çalışmasından sonra ek çalışma için 15 dakika ayrıldı.
Vücut çalışması: (14:15-15.45)
Koşu, sıçrama, genel ısınma, kol düşürme (düz, döndürmeli ve ilerleyerek dönüşlü), denge, yerde esneme, yoga ve karın hareketleri çalışıldı.
Yerde icra edilen çağdaş dans hareket kombinasyonu tamamlandı.
Dans çalışması: (16:00-19.00)
Halay çalışması:
Şemmame dansı tekrar edildi. Mirkut sahnesine devam edildi: tohum atma hareketi yerinde ve yer değiştirerek çalışıldı. İlk figürden başlayarak gelinen aşamaya kadar akış alındı. Mirkut sahnesi izlendi.
Kafkas adım çalışmasıı:
İkili adım, üçlü adım ve Lezdinka adımı kol çeşitlemeleri ile birlikte tekrar edildi. Bu hafta Lezdinka adımı ile ritme ugun bir şekilde mesafe katetme üzerine odaklanıldı. Son yarım saatte ise katılımcıların dönüş postürlerini düzgün bir şekilde oturmaları için yavaş ritimde chenet çalışması yapıldı. Zaman kalmadığı için yarım dönüşlere geçilemedi.
Çalışma değerlendirmesi:
Halay çalışması: Mirkut sahnesinin yeni hareketinin katılımcıları çok zorladığı fark edildi; diğer hareketlere geçilemedi. Katılımcılar, hızlı ritimde yeni bir hareketi trafiğiyle icra etmede zorluk çekti. Mirkut çalışmasının bu harekette durdurulması gerekiyor. Çalışılan bölümün rahat icra edilmesi hedeflenecek.
Kafkas adım çalışması: Önceki haftalara göre katılımcıların beden kullanımı ve postürlerinde gelişme görüldü. Figürlerdeki kol-bacak koordinasyonunda ilerleme kaydedildi.
***
07.11.2008 Cuma, (20.00-22.40)
Katılanlar: Berna, Songül, Selda, Canay, Başak, Şükriye, Nergis, Polat, Funda, Heval, Habibe
Katılmayanlar:
Çalıştırıcı: Berna
Vücut çalışması: (20.00-21.05)
Kısa ısınma ve esneme çalışması yapıldı. Chenet tekrar edildi ve hızlı ritmle denendi.
Dans çalışması:
Halay çalışması: (21.15-22.20)
Yerinde Diyarbakır halayı esnemesi çalışıldı: omuz-tutuş-postür üzerinde duruldu.
Bablekan halayı çalışıldı ve iki halay üste akış şeklinde icra edildi.)
Mirkut sahnesinin yerinde tohum hareketi tekrar edildi.
"Düğün" sahnesi için yazılan Ermeni halayı çalışıldı.
22.00-22.40:;Gruplar halinde dans çeşitlemesi çalışması ve akış oluşturma (Aynur-Bexo)
Xelef adımı deneme
Pazar gününe ödev verildi:çalışılan adımlardan bir ya da bir kaçı, seçilen bir müzik eşliğinde; belli bir aksiyon-duygu-durum ya da tipleme dahilinde yorumlanacak…
Çalışma değerlendirmesi:
Chenet çalışmasında ilerleme oldu. Teknik –özellikle kafa kullanımı- rahatladığı için ilk kez hızlı dönüş denendi. Halay çalışmasına kültürel çoğulculuğu vurgulamak ve farklı tavırlara aşinalık kazanmak için Ermeni halayı eklendi. Şimdiye kadar adım-duruş…vs. öğrenen katılımcıların ilk kez yaratıcılıklarını kattığı bir çalışma yürütüldü. Çalışma enerjisi yükseldi; doğaçlamalar birleştirilerek bir halay eğlencesi akışı oluşturuldu. İlk kez bir sonraki çalışma içeriği birlikte belirlendi.
***
09.11.2008 Pazar (13.00-16.00)
(Çalışma, Ermenistan turnesi çalışmaları başladığı için 13.00-16.00 arasında yapıldı.)
Katılanlar: Berna, Seteney, Ali Özgür, Gökhan, Cansu, Canay, Selda, Habibe, Şükriye, Polat, Funda, Heval
Katılmayanlar: Nergis, Başak (hasta)
Çalıştırıcılar: Seteney-Berna
Vücut çalışması: (13:10-14.00)
Katılımcıların genel vücut kullanımlarında tespit edilen eksikliklere odaklanmak üzere (doğru nefes alma, kol kaslarının güçlenmesi, sırt duruşunun düzeltilmesi, karın bölgesinin güçlendirilmesi ve esnekliğin arttırılması) plates çalışmasına başlandı. Çalışmanın hedefi öncelikli olarak doğru nefes ve doğru beden duruşunu oturtmaktı. Son onbeş dakika da ise yavaş ve hızlı ritimde chenet çalışması yapıldı.
Dans Çalışması: (14.10-16.00)
Halay çalışması:
Yapılan ödevler sergilendi ve kısa bir süre toplu ya da ikili-üçlü gruplar halinde icra edilerek çalışıldı.
Eruh sahnesinde kullanılan Xelef dansı çeşitlemesi çalışıldı ve Eruh sahnesi izlendi.
Kafkas adım çalışması:
Dönüş çalışması yapıldı. Çeyrek dönüş, yarım dönüş ve tam dönüş öğretildi. Son bölümde yavaş ve hızlı olmak üzere Chenet çalışması yapıldı.
Çalışma değerlendirmesi:
Halay çalışması: Katılımcılar, ödev hazırlarken zorlandıklarını bildirdiler; hazırlıksız gelenler oldu. Çalışmanın bundan sonraki gidişatı için hazırlığın önemli olduğu, yoksa çalışmanın aksayacağı vurgulandı. Kişisel yaratıcılığı geliştirmek için daha fazla çalışma yapılması gerekiyor. Programdaki oyunculuk çalışmaları bunu kolaylaştıracaktır.
Kafkas adım çalışması: Dönüş çeşitleri kadro tarafından hızlı bir şekilde öğrenildi. Kadro genelinde dönüş konusunda ilerleme kaydedildi.
-----
[1]
Okuma programı çerçevesinde tartışılan metinler şunlardır:
-"Folklor Oynuyorum", Arzu Öztürkmen, Kültür Fragmanları – Türkiye'de Gündelik Hayat, Haz. Deniz Kandiyoti, Ayşe Saktanber, Metis Yayınları, 2003.
- "Kardeş Türküler Projesinde Yer alan Danslı Sahnelerin Arka planı: Geleneksel Danslar Alanında Kültürel Çoğulcu Bir Paradigmanın Kısa Tarihçesi" Taner Koçak http://www.bgst.org/dans-temel-metinler/kardes-turkuler-projesinde-yeralan-dansli-sahnelerin-arkaplani-geleneksel-danslar-alaninda-kulturel-cogulcu-bir-paradigmanin-kisa-tarihcesi
-"Kardeş Türküler - Kardeş Danslar", Gökhan Gökçen, Levent Soy, Kardeş Türkülerin 15 Yılın Öyküsü, bgst Yayınları, 2008, İstanbul.
-"Sunuş-Çokkültürcülük Dosyası", Veysel Fırat Bozçalı, Folklora Doğru, sayı 66.
-"Çokkültürcülük Nedir?", Bhikhu Parekh, Folklora Doğru, sayı 66.
-"Kültürü Devrimcileştirmek", Justin Podur ile söyleşi, Michael Albert http://www.zmag.org/Turkey/makd.htm
- "Irk, Kültür ve Sol", Justin Podur.
-"Halk Danslarında Toplumsal Cinsiyet Rollerini Dönüştürmek, Bir Deneyimi Yazıya Dökme Çabası", Berna Kurt. http://www.bgst.org/toplumsal-cinsiyet-ve-dans/halk-danslarinda-toplumsal-cinsiyet-rollerini-donusturmek-bir-deneyimi-yaziya-dokme-cabasi
- "Tiyatroda Ahlak", Stanislavski, Bir Karakter Yaratmak.
-"Eylem", Stanislavski, Bir Aktör Hazırlanıyor.
- "Eylemin Ögeleri", Sonia Moore, Stanislavski Sistemi.
-Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi (2004) http://eski.bgst.org/tb/egitim.asp?id=6&bn=1 (Ek: Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi (2006) http://eski.bgst.org/tb/egitim.asp?id=4&bn=1)
-Fiziksel Aksiyondan Dansa, http://www.bgst.org/fiziksel-aksiyondan-dansa-newroz-nevruz2004-2005/fiziksel-aksiyon-e-itim-cal-malar-ve-newroz-atolye-cal-mas-de-erlendirmesi